19

ابو حاتم محمّد رازى

(195 ـ 277 ق)

شفيق پارسا

حافظ ، محدث ، مفسر و رجال شناس اهل سنت و معروف به حافظ شرق .
چون ساكن محله درب حنظله رى بود ، او را حنظلى نيز گفته اند .
از چهارده سالگى به استماع و كتابت حديث پرداخت و در كسب علم سرگشته شهرها شد . به عراق و شامات و مصر و حجاز سفر كرد و از علمايى چون عبيداللّه بن موسى و ابو نعيم در كوفه و محمّد بن عبداللّه انصارى و اصمعى در بصره و هوذة بن خليفه در بغداد ، و ابومسهر در دمشق و ابويمان در حمص ، و سعيد بن ابى مريم در مصر و بسيارى ديگر حديثها شنيد و در طلب آن بيش از هزار فرسنگ راه با قدم پيمود .
او از كارشناسان بزرگ متن و اسناد حديث و جرح و تعديل راويان حديث بود ، لذا به او شيخ المحدثين نيز گفته اند .
وى از اقران بخارى ، مسلم ابو زرعه رازى و ابو زرعه دمشقى بود و اين دو از راويان ابو حاتم هستند .
ابو داوود و نسائى ، صاحبان سنن ، به نقل حديث از او پرداخته اند و نسائى از وى تعبير به «ثقه» كرده است .

18

ابو جعفر محمّد خراسانى

(م 349 ـ 360 ق)

منجّم و رياضيدان . در خراسان متولد شد و در رى به عنوان منجّم نزد ابن عميد ، وزير ركن الدوله ديلمى ، خدمت مى كرد .
وى از شمار بزرگ ترين منجّمان مسلمان ا ست كه معادله هاى ماهانى را به وسيله قطوع مخروطى حل كرد .
او صاحب آثارى چند در نجوم و كيهان شناسى بود ، از جمله:
الآلات العجيبة الرصديه ،
زيج الصفائح ،
المدخل الكسبير فى علم النجوم ،
سر العالمين ،
المسائل العدديه ،
تفسير مقاله دهم از كتاب اصول اقليدس .

منابع

الاعلام (6/329) ، تاريخ ادبيات در ايران (1/335) ، تاريخ الحكماء فقطى (534) ، خيامى نامه (57) ، دايرة المعارف الاسلامية (8/187 ـ 188) ، دايرة المعارف فارسى (8/876) ، زندگينامه رياضيدانان (63 ـ 68) ، الفهرست ابن نديم ، ترجمه (479 ـ 505) كشف الظنون (1396) ، لغت نامه (ذيل/ابوجعفر خازن) ، معجم المؤلفين (9/189 ـ 239) ، نام آوران فرهنگ (168) .