درآمدى بر جايگاه روايات پزشكى - صفحه 39

1. طب الرضا يا الرسالة الذهبية، امام على بن موسى الرضا عليه السلام (153 ـ 202ق).
اين رساله را علامه مجلسى در بحارالأنوار ۱ به چند طريق نقل كرده است. ۲
داستان كتابت اين رساله چنين است كه مأمون عباسى، در نيشابور، جلسه اى تشكيل داد و گروهى از طبيبان و فلاسفه را نيز به آن مجلس فراخواند. در آن جلسه گفتگويى درباره پزشكى به ميان آمد. امام رضا عليه السلام در اين جلسه حضور داشته و ساكت بودند. مأمون نظر امام رضا عليه السلام را خواستار شد. آن حضرت فرمودند:
من هم تجربه هايى دارم و مطالبى از گذشتگان در اختيارم هست كه مى بايد آدمى آنها را بداند.
مأمون چون عازم بلخ بود و امام رضا عليه السلام در نيشابور مى ماند، نامه اى نوشت و از حضرت خواست تا اين مطالب را برايش بنويسد و امام رضا عليه السلام اين رساله را نوشت. چون مأمون رساله را ديد، آن را خواند و خوشحال شد و دستور داد آن را با طلا بنويسيد. اين رساله، از اين جهت، به الرسالة الذهبية معروف شد.
اين رساله مورد توجه عالمان شيعى و اهل سنت قرار داشته و شرح هايى بر آن نوشته شده و بارها ترجمه گرديده است. ۳
2. طب الائمة، ابنا بسطام (2 م 341ق) ، شرح و تعليق: محسن عقيل ، بيروت: دار المحجة البيضاء، دار الرسول الاكرم، 1414ق /1994م، 767ص.
در اين كتاب، روايات پزشكى ائمه با سلسله اسناد در اين كتاب جمع شده است. شرح و توضيحى از سوى نويسندگان بر روايات وجود ندارد و تبويب و تنظيم روشنى در آن به چشم نمى خورد.
شارح كتاب (محسن عقيل) توضيحاتى به نقل از پزشكان و كتب آنها در پاورقى ها افزوده كه سبب حجم زياد كتاب شده است.
آقاى سيد محمد مهدى خرسان مقدمه اى بر كتاب نوشته و از كتب پزشكى نزد شيعه ياد كرده و گزاش كوتاهى از ابنا بسطام بدان افزوده است.
ضمنا معلوم نيست شارح و تعليقه نگار بر پايه چه نسخه و يا از روى چه چاپى اين كتاب را به چاپ رسانده است.
يادآورى مى شود كه از اين كتاب نسخه هاى زير شناسايى شده است:
1. الهيات مشهد، مورخ 972ق، ش 1009،

1.بحارالأنوار، ج۵۹ ، ص۳۰۶ ـ ۳۲۸ (متن حديث) و ص۳۲۸ ـ ۳۵۶ (شرح حديث).

2.علاّمه مجلسى در بحارالأنوار، اين حديث را به صورت وجاده به دو طريق نقل مى كند؛ يكى به خط نورالدين على بن عبدالعالى كركى و ديگرى در تأليف بعضى الافاضل كه خود داراى سند است.

3.بر اين رساله بيش از بيست ترجمه و شرح نوشته شده كه برخى از آنها به چاپ رسيده است: ر. ك: طب الامام الرضا، باقر شريف القرشى، ص۱۸ ـ ۲۰؛ فصلنامه پژوهش حوزه، ش ۱۷، ص۱۱۱ ـ ۱۱۲. قديمى ترين نسخه خطى اين رساله در كتابخانه آية اللّه حكيم در نجف به شماره ۳۷ نگهدارى مى شود كه در سال ۷۱۵ق، به نگارش درآمده است.

صفحه از 55