و باز ، فقره شريفه دليل است بر نفى صفات سلبيّه از او ـ جلّ شأنه ـ كه مركّب نيست ، جسم و جوهر و / 119 / عَرَض نيست ، در محل نيست ، محلّ حوادث نيست ، ديدنى نيست به چشم سَر ، شريك ندارد در ذات و صفات ، محتاج به هيچ امر در هيچ چيز نيست ، و چون اوصاف مذكوره در حقّ او ـ جلّ شأنه ـ باَسرِها باطل باشد كه اين اوصاف لوازم مخلوقات اند ، پس ملزوم كه هم جنسى و مشابهت با مخلوقات است ، باطل باشد .
وَجَلَّ عَنْ مُلاءمَةِ كَيْفِيَّاتِهِ
جَلَّ : عَظُمَ .
ملاءمة : مناسبت و فراهم آوردن .
كيفيات : جمع كيفيت به معنى چگونگى .
يعنى : و اى آن كسى كه بزرگ و بلند است او از مناسبت چگونگى هاى خود ! يعنى منزّه و مبرّاست از كيفياتى كه خلق فرموده كه اگر كيفيات مى داشت ، مناسب كيفيات خود مى بود . پس او را كيفيات نيست .
يا او ـ جلّ و علا ـ در انديشه ها و عقول ، بزرگ تر است از آن كه مكيّف به كيفيتى باشد و به هيچ وجه من الوجوه ، مكيّف به كيفيتى نيست ؛ زيرا كه كيفيات ، از لوازم ممكنات است و او از لوازم امكان ، منزّه و مبرّاست .
[ دليل ديگر بر اين كه صفات او عين ذات است ]
يا هيچ كس نمى تواند دانا شد بر كُنه ذات اقدس و صفات مقدّس او ؛ زيرا كه صفات مقدّس او عين ذات اقدس است ، كما قال النبي صلى الله عليه و آله وسلم : « ما عَرَفْناكَ حَقَّ معرِفَتِكَ »۱ وكما قال [ محمدٌ ] باقر علوم الأولين والآخرين ـ صلوات اللّه عليه وعلى آبائه الطاهرين ـ : هل يُسمّى عالِماً وقادِراً إلاّ أنَّه وَهَبَ / 120 / العِلْم لِلعُلماء ، وَالقدرةَ لِلقادِرينَ؟ فَكُلّما مَيَّزتُمُوهُ بأوْهامِكُمْ في أدَقِّ مَعانيه فَهُوَ مَخلوقٌ مَصْنُوعٌ مِثْلُكُمْ مردُودٌ اِلَيكُمْ ، وَالباري تعالى
1.عوالي اللئالي ، ج ۴ ، ص ۱۳۲ ؛ بحار الأنوار ، ج ۶۶ ، ص ۲۹۲ .
