53
مباني شناخت

نيست ؛ بلكه مانند ابراهيمِ پيامبر است .
از امام على عليه السلام درباره نادانى كه مدّعى علم نيست ، روايتى نقل شده كه به جهت بودن نكته اى لطيف در مضمونش ، دقّت نظر مى طلبد . روايت ، چنين است :
لَو أنَّ العِبادَ حينَ جَهِلوا وَقَفُوا لَم يَكفُروا و لَم يَضِلّوا.۱بندگان اگر آن گاه كه نادان اند ، توقّف كنند ، كافر و گم راه نمى گردند.
نكته قابل اهتمام در اين حديث ، اين است كه خوددارى جاهلان از اظهار نظر درباره حقايق ناشناخته ، نه تنها باعث مى شود كه از بيمارى «كفر» در امان باشند ، بلكه مانع گم راهى آنان نيز خواهد شد ؛ يعنى نادان ، با توقّف (خوددارى از اظهار نظر) ، به تدريج ، به سوى تحقيق و پژوهش جذب مى شود و اگر بر اين تحقيق ، ثابت بماند و هدفش دستيابى به حقيقت باشد ، به راستى در عرصه اصول عقايد از گم راهى رهايى مى يابد و با دست هاى غيبى و الهى به حقيقت مى رسد .
به سخن ديگر ، گويا امام عليه السلام مى خواهد بفرمايد : ريشه گم راهى در عقايد ، آراى جاهلان غير متخصّص است و اگر اين جاهلان ، از اظهار نظرْ خوددارى ورزند ، ريشه هاى كفر و گم راهى ، از جامعه بشرى ريشه كن مى شود . ۲

نادانِ كافر

كافر اگر حقيقت را مى شناسد ، ديگر نادان نيست ، و نادان اگر جهل خود را پنهان نكند ، هرگز كافر نيست . پس اگر نادان نادانى اش را پنهان كند ، در او نادانى و كفر ، جمع شده است . از اين رو ، جاهلِ كافر ، كسى است كه درباره آنچه نمى شناسد ، اظهار نظر مى كند .

1.غرر الحكم : ح ۷۵۸۲ .

2.ر . ك : دانش نامه عقايد اسلامى : ج ۲ (بخش هفتم : موانع شناخت / فصل يكم : حجاب هاى دانش و حكمت) .


مباني شناخت
52

امام صادق عليه السلام نشسته بودم وزراره در سمت راست ايشان نشسته بود كه ابو بصير وارد شد و گفت : اى ابو عبد اللّه ! درباره كسى كه در خداوند شك مى كند ، چه مى فرمايى؟
فرمود : «اى ابو محمّد! او كافر است» .
ابو بصير گفت : اگر در پيامبر خدا شك كند ، چه طور؟
فرمود : «كافر است» .
آن گاه امام عليه السلام رو به زراره كرد و فرمود :
إِنَّما يَكفُرُ إِذا جَحَدَ.۱همانا او ، تنها آن گاه كه انكار ورزد ، كافر است .
يعنى اگر كسى در وجود خداوند ترديد دارد ، ولى وجود او را انكار نكند ، كافر نيست . كافر ، كسى است كه وجود خداوند متعال را پس از پيدايش شك در درونش و ناتوانى از استدلال نمودن بر عدم وجود او ، انكار كند .
در تفسير العيّاشى به نقل از امام صادق عليه السلام يا امام باقر عليه السلام درباره اين آيه كه مربوط به ابراهيم عليه السلام است : «آن گاه كه شب او را فرا گرفت و ستاره اى ديد ، گفت : اين ، پروردگار من است» ، چنين آمده است :
إنَّما كانَ طالِبًا لِرَبِّهِ و لَم يَبلُغ كُفراً ، و إنَّهُ مَن فَكَّرَ مِنَ النّاسِ فى مِثلِ ذلِكَ فَإِنَّهُ بِمَنزِلَتِهِ.۲وى همانا در جستجوى پروردگار بود و به كفر نرسيد ، و به راستى ، هر يك از مردم كه در اين مسئله چنين فكر كند ، مانند ابراهيم است.
يعنى كسى كه جستجو مى كند تا به معرفت خداوند متعال دست يابد ، كافر

1.همان : ج ۲ ص ۳۹۹ ح ۳ .

2.تفسير العيّاشى : ج ۱ ص ۳۶۴ ح ۳۸ . از عقايد شيعه اين است كه «پيامبران و امامان و پدران آنان ، تا آدم عليه السلام هيچ گاه در زندگى ، كافر نبوده اند» .

  • نام منبع :
    مباني شناخت
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1388
    نوبت چاپ :
    دوم
تعداد بازدید : 481259
صفحه از 484
پرینت  ارسال به