[ 3 . علاج تكبّر ]

و از جمله معالجات تكبّر ، تفكّر در بدى و سوء عاقبت كبر و خودبينى است ـ چنانچه از احاديث ، ظاهر شد ـ و دانستن اين معنى كه تكبّر ، نقيض ِ مطلب آدمى نتيجه مى دهد و مُورِث مذلّت و خوارى است ؛ زيرا كه كسى كه منازعه با خداوند عالميان مى كند ، خداى تعالى ، او را خوار و بى مقدار مى كند و از عهده عذاب سَقَر كه از يك نفسش جهنّم مى سوزد ، بيرون نمى تواند آمد و از محشور شدن به قدر مورچه و پامال شدن در صحراى محشر ، آزار بسيار مى كِشد .
ديگر ، فكر كردن در اصل و حالات خود كه از نطفه نجس ، مخلوق شده و از راه بول به دنيا آمده و در دنيا ، هميشه حامل نجاسات و قاذورات بوده و آخرش جيفه گنديده و استخوانى پوسيده خواهد بود و در مدّت حيات ، هرگز از انواع احتياج و تفرّق احوال ، خالى نيست . و چنان كه در متكبّران غالب و شايع است ، كه از كمالات و قابليّات خالى و عارى مى باشند ، تكبّر ايشان از قبيل عشوه عروسِ قبيح المنظر و نازيباست. و تدبّر كردن در اين معنى كه آنچه خود مى كنند وقتى كه از ديگرى ^۱
ببينند ، يا خود را از دور مطالعه نمايند و رفتار و حركات را به نظر انصاف ملاحظه نمايند ، آيا خوش آينده و گواراست ، يا در نظر عقل صحيح ، كريه و قبيح است ؟
ديگر ، متوسّل شدن به جناب اقدس الهى و مرتكب امورى شدن كه نخوت را از دِماغ بيرون مى كند ، مانند : پايين نشستن در مجالس ، و همنشينى كردن با فقرا ، و دورى از صحبت اغنيا ، و با خادم خود چيزى خوردن ، و پينه بر جامه زدن ، و بر خر سوار شدن و كسى را رديف خود ساختن ، و توشه و متاع خود را خود برداشتن . و اين معانى ، در احاديث متعدّده وارد شده .
اميد كه خداى ـ عزَّ و جلَّ ـ ، همگى بندگان خود را بر جاده بندگى و طريقه شكستگى ، مستقيم بدارد و از متابعتِ نفس امّاره و پيروى شيطان دور داشته ، از مستى غفلت و خواب غرور ، هشيار و بيدار سازد .