حدیث
الأمالى للصدوق : حدّثنا عليّ بن أحمد ، قال : حدّثنا محمّد بن أبى عبد اللَّه الكوفي، عن سهل بن زياد الآدميّ ، عن عبد العظيم بن عبد اللَّه الحسني ، عن عليّ بن محمّد بن عليّ بن موسى بن جعفر بن محمّد بن عليّ بن الحسين بن عليّ بن أبى طالب عليهم السلام ، قال :
لَمّا كَلَّمَ اللَّهُ‌عزّ وجلّ موسى بنَ عِمرانَ عليه السلام... قالَ : إلهى ! فَما جَزاءُ مَن صامَ شَهرَ رَمَضانَ يُريدُ بِهِ النّاسَ ؟ قالَ : يا موسى ! ثَوابُهُ كَثَوابِ مَن لمَ يَصُمهُ.
[۱]
ترجمه
حضرت عبد العظيم عليه السلام: امام هادى عليه السلام فرمود : «هنگامى كه خداوند با موسى بن عمران عليه السلام سخن مى‌گفت، موسى گفت: خداوندا ! پاداش كسى كه براى مردم روزه بگيرد، چيست ؟
فرمود : اى موسى ! جزاى وى، مانند كسى است كه روزه نگرفته باشد» .
شرح
اين حديث، به اين نكته اشاره دارد كه تظاهر و خودنمايى در عبادت ، موجب بى‌ثمرى آن مى‌گردد و كارهاى نيك انسان رياكار، مورد قبول خداوند سبحان نيست . از اين رو، كسى كه براى خودنمايى روزه مى‌گيرد ، نبايد انتظار پاداش الهى و برخوردارى از بركات آن را داشته باشد . در اين باره ، نكات ذيل، قابل توجّه اند :
۱ . علّتِ مقبول نبودنِ عبادت رياكاران، اين است كه عمل آنها ، فاقد اصلى‌ترين شرط پذيرفته شدن عبادت ، يعنى اخلاص و انگيزه الهى يا همان «قصد قربت» است.
كسى كه كارى را با انگيزه نفسانى و براى خودنمايى انجام دهد، در واقع ، كارى براى خداى سبحان انجام نداده است. بنا بر اين، نبايد انتظار پاداش آن را داشته باشد .
۲ . انگيزه غير الهى در عبادت ، رياكار را به شرك عملى گرفتار مى‌نمايد ، هر چند از نظر اعتقادى ، موحّد باشد . از اين رو، در حديثى از پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله نقل شده كه فرمود :
مَن صامَ يُرائى فَقَد أشرَكَ .
[۲]
كسى كه در روزه‌دارى خودنمايى كند ، مشرك است .
همچنين در حديثى از امام باقر عليه السلام، از پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله نقل شده كه در تفسير آيه ۱۱۰ از سوره كهف[۳]مى‌فرمايد :
مَن صَلّى مُراءاةَ النّاسِ فَهُوَ مُشرِكٌ ، وَ مَن زَكّى مُراءاةَ النّاسِ فَهُوَ مُشرِكٌ ، وَ مَن صامَ مُراءاةَ النّاسِ فَهُوَ مُشرِكٌ ، وَ مَن حَجَّ مُراءاةَ النّاسِ فَهُوَ مُشرِكٌ ، وَ مَن عَمِلَ عَمَلاً مِمّا أمَرَ اللَّهُ بِهِ مُراءاةَ النّاسِ فَهُوَ مُشرِكٌ ، وَ لَا يَقبَلُ اللَّهُ عَمَلَ مُراءاةٍ .
[۴]
هر كس براى خودنمايى به مردم نماز بخواند، مشرك است . هر كس براى خودنمايى به مردم زكات دهد ، مشرك است . هر كس براى خودنمايى به مردم روزه بگيرد، مشرك است . هر كس براى خودنمايى به مردم حج گزارد، مشرك است. هر كس هر يك از فرمان‌هاى خدا را براى خودنمايى به مردم انجام دهد، مشرك است و خدا عمل مشرك را قبول نمى‌كند .
۳ . پذيرفته نشدن عبادتِ شخص رياكار ، كمترين نتيجه خودنمايى است ، و چه بسا اين آفت خطرناك عبادت ، انسان را دچار شديدترين عذاب‌هاى دوزخ نمايد ، در حديثى از پيامبر صلى اللَّه عليه و آله نقل است كه : دوزخيان از شدّت حرارت آتشى كه رياكاران دچار آن هستند ، فرياد [اعتراض] بر مى‌آورند![۵]
[۱]الأمالى ، صدوق : ص ۲۷۶ - ۲۷۷ ح ۳۰۷ ، بحار الأنوار : ج ۱۳ ص ۳۲۷ ح ۴ . نيز ، ر . ك : همين كتاب : ح ۹۲ .
[۲]ر . ك : ماه خدا در قرآن و حديث : ج ۱ ص ۲۵۴ ح ۲۹۱ .
[۳](فَمَن كَانَ يَرْجُوا لِقَآءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلاً صَلِحًا وَ لَا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدَاً ؛ پس هر كه اميد ديدار پروردگارش را دارد، بايد كارى شايسته كند و هيچ كس را در عبادت پروردگارش شريك قرار ندهد) .
[۴]تفسير القمّى : ج ۲ ص ۴۷ .
[۵]ر . ك : ميزان الحكمة : ج ۴ ص ۳۳۳ ح ۷۰۰۷ .
