طلوع خورشيد از مغرب

برخى طلوع خورشيد از مغرب را نشانه ظهور قلمداد مى كنند؛[۱]امّا به نظر مى رسد بيش از آن كه آن را نشانه ظهور بدانيم، نشانه قيامت باشد. اين مطلب در بحث آميختگى علائم با اشراط الساعة اشاره شد. روشن است كه حركت خورشيد در نظام كهكشانى خود به گونه اى دقيق و حساب شده است كه تغيير جهت بدين گونه را نمى پذيرد و از اين رو علامت بودن طلوع خورشيد از مغرب، نشانه پايان دوره زمين و نظام كيهانى است و بدين سبب نيز جزو اشراط الساعة معرفى شده است.

در بيشتر احاديثى كه در باره طلوع خورشيد از مغرب آمده است، آن را به عنوان علامت پايان جهان معرّفى كرده است. برخى از متون نيز تنها به حتمى بودن طلوع خورشيد از مغرب اشاره كرده و اين علامت را در كنار ديگر علائم حتمى، از جمله علائم حتمى ظهور امام مهدى(ع) ذكر كرده است. كنار هم قرار گرفتن اين علامت با علائم ظهور، سبب شده است كه برخى از افراد گمان كنند اين علامت نيز جزو علائم ظهور است. در حالى كه در بيشتر متون تصريح شده است كه اين علامت، آغاز قيامت است.

كسانى كه اين علامت را به عنوان علامت ظهور معرّفى كرده اند، براى تبيين آن ناچار شده اند كه آن را تأويل كنند و بر معناى غير ظاهرى خود حمل نمايند. قاضى نعمان مغربى، مورّخ اسماعيلى مذهب (م ۳۶۳ ق) اين حديث را پيشگويى پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله در باره مهدى فاطمى دانسته و مى گويد: «اين حديثِ مشهورى است و تا كنون خورشيد از مغرب طلوع نكرده و پس از اين هم نخواهد كرد. پس مقصود رسول خدا، قيام مهدى از مغرب است و مهدى همان خورشيدى است كه فرموده سيصد سال پس از هجرت من طلوع خواهد كرد و چنين هم شد و مهدى(ع) در سال ۲۹۷ق آشكار گشت».[۲]

منظور قاضى نعمان، عبيد اللَّه مهدى اسماعيلى است كه به مغرب رفت و پس از جنگ و گريزى، در سال ۲۹۷ق دولت فاطميان را بنا نهاد.

از اين منظر مى توان گفت كه فرقه اسماعيليه با اختلاط ميان علائم ظهور و اشتراط الساعة در صدد بهره بردارى سياسى از اين علامت به نفع گروه خود بوده و اين اختلاط را عمداً پديد آورده است.