عضو هیئت علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران، با تأکید بر ضرورت «اقامه قرآن» در جامعه اسلامی، از پیشرفت چشمگیر مطالعات قرآنی پس از انقلاب سخن گفت و در عین حال نسبت به مظلوم بودن قرآن و حدیث هشدار داد.
حجتالاسلام والمسلمین محمدعلی مهدویراد؛ مدیر کتابخانه علوم قرآن و تفسیر و عضو هیئت علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران، عصر روز گذشته ۱۷ آذرماه در مراسم رونمایی از موسوعه «اهل البیت القرآنیه» که از سوی عتبه حسینیه(ع) تولید شده است و به میزبانی کتابخانه تخصصی علوم حدیث وابسته به دفتر آیتالله العظمی سیستانی با بیان اینکه خوشبختانه با عزت و فخر سرمان را بالا میگیریم و میگوییم به برکت انقلاب و نفس رحمانی حضرت امام(ره) فهم قرآن و عظمت قرآن در ایران، حیرتآور است، گفت: نمونه این مسئله همین کتابخانه حدیثی است که آقای معراجی با توان خود به اینجا رساندهاند که بنده در متنی نوشتم جایگاه بلند آن به معنای واقعی کلمه گرچه در نزد دوستان مطایبهآمیز است اما مرجعیت اجتماعی و انسانی را برای او رقم زده است.
وی افزود: در اوایل دهه ۶۰ که خبری از کامپیوتر نبود برای نوشتن معجم بحارالانوار قصد داشتم تاریخ حدیث را بنویسم، به معنای واقعی کلمه دو کتاب پیدا نکردم؛ یکی در تهران نوشته شده بود: لَا يُسْمِنُ وَلَا يُغْنِي مِنْ جُوعٍ» بود و یکی هم مقدمه جلد سوم القضاء الشرحی مرحوم سیدصادق بحرالعلوم که آن را جدا کردم و کتاب تاریخ حدیث نوشتم.
مدیر کتابخانه علوم قرآن و تفسیر اضافه کرد: این در حالی است که اکنون صدها مقاله در ایران درباره تاریخ قرآن و حدیث و دهها مقاله در فقهالحدیث و درایهالحدیث داریم و کتاب نیز فراوان در این زمینه موجود است.
استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه ما رسالت اقامه قرآن را برعهده داریم، اضافه کرد: در روایات اقامه نماز و دین و حتی امام داریم، ان اقیموا امام العادل و شاید تصور شود اقامه قرآن نداریم اما اقامه قرآن هم داریم: قرآن کریم فرموده است: قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لَسْتُمْ عَلَىٰ شَيْءٍ حَتَّىٰ تُقِيمُوا التَّوْرَاةَ وَالْإِنْجِيلَ وَمَا أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ ؛ آیه را در کنار این روایت شریف و لطیف بگذاریم؛ ایاک اعنی واسمعی یا جاره.
مهدویراد بیان کرد: یک سالی از قرآنپژوهان جهان اسلام را در تهران دعوت کردیم و بنده این آیه و روایت را به هم ضمیمه کردم؛ یک فرد تونسی به من گفت به برکت اهل بیت(ع) من این فهم از قرآن را هدیه و سوغات برای برادران تونسی خودم میبرم که ما اقامه قرآن هم داریم؛ قرآن در آیه مزبور فرموده است: شما عیسوی و موسوی نخواهید بود مگر اینکه تورات و انجیل را اقامه کنید.
مدیر کتابخانه علوم قرآن و تفسیر اظهار کرد: آیه میگوید اهل قرآن نخواهید بود مگر اینکه قرآن را اقامه کنید؛ بنده یک محتوایی را از مقام معظم رهبری دارم که قالب آن برای خودم هست؛ ایشان فرمودهاند: اقامه یعنی متبلور کردن در صفحه ذهن و عینیت بخشیدن به آن در صحنه زندگی یعنی وقتی میگوییم اقامه نماز، این مفاهیم ابتدا در زندگی من متبلور شود و بعد تلاش کنم در زندگی مردم نیز تحقق عینی پیدا کند.
استاد دانشگاه تهران با بیبان اینکه ما رسالت اقامه قرآن را بر عهده داریم، افزود: یک گام آن است که معارف قرآن را کما هو حقه به جامعه عرضه کنیم آن چنان که اهل بیت(ع) به ما آموختند.
مظلومیت قرآن و حدیث
وی تصریح کرد: نه تنها قرآن در بین ما مظلوم است که حدیث نیز مظلوم است در حالی که ایستادن در آستانه قرآن و اهل بیت(ع) آنقدر شیرین و جهتدهنده است که ما تصور آن را هم نمیتوانیم بکنیم؛ علی(ع) فرمودند: فاستنطقوه؛ قرآن ساکت است و آن را به زبان در بیاورید؛ شهید صدر از همین تعبیر یک نظریه استخراج کرد.
مهدویراد اضافه کرد: حال ما به علی(ع) بگوییم که چگونه قرآن را استنطاق کنیم ما را به رسولالله(ص) ارجاع میدهند که فرمودند: فاستنطقوه بسنتی یعنی با سنت من قرآن را به نطق درآورید و سنت رسولالله(ص) سنت اهل بیت(ع) هم هست.
وی با تأکید بر اینکه بنده به همراه برخی دوستان آنقدر از قرآن قواعد و نصوص استخراج کردیم که روش فهم قرآن به ما یاد میدهد، گفت: ما ساعتها مینشینیم و ارتباط قرآن و حدیث را بحث میکنیم که به نظر بنده حیرتآور است و احادیث ما را راهنمایی میکنند تا قرآن را بفهمیم.
مهدویراد با بیان اینکه این موسوعه، موسوعه عظیمی است، افزود: ای کاش این مجموعه ۶۰ جلدی با عظمت یک مقدمه تبیینکننده و توجیهکننده داشت؛ اینکه گفتند ۱۶ تا ۱۷ جلد برای علوم قرآن است ما علوم فی القرآن، علوم بالقرآن و علوم حول القرآن داریم اما در اینجا معلوم نیست کدام است.
وی ادامه داد: مرحوم شیخ طوسی برای تفسیر خود اسم تبیان را گذاشت با اینکه هنوز هم بر روی آن مینویسند التبیان اما یک نسخه خطی دارد که از تعبیر «لعلوم القرآن» استفاده شده است؛ مرحوم شیخ از الرمانی بسیار استفاده کرده است که او هم نام کتابش را التفسیر الجامع فی علوم القرآن گذاشته است؛ در مورد مجمع البیان نیز گفتهاند المجمع البیان الجامع لعلوم القرآن. یعنی علوم درون قرآنی است و للقرآن مقدمات است.
دانشی اسلامی نیست که از قرآن اثر نگرفته باشد
مهدویراد با بیان اینکه نمیتوان دانشی را تصور کرد که در اسلام شکل گرفته باشد و متأثر از قرآن نباشد، تصریح کرد: از ادبیات و شعر و حتی علوم محض؛ بنده اخیرا نوشتم معانی القرآنها، غریب القرآن و مجاز القرآنها همه تحت تأثیر قرآن بوده است؛ اگر معانی القرآن زجاج را نگاه کنیم معنا برای واژه درست کرده و پخش میکند در حالی که اصلا مفسران ما به این نکته توجه ندارند. این ها همه در سایه قرآن بوده است.
استاد دانشگاه تهران تأکید کرد: در این کتاب این مقدمه وجود ندارد و به نظر بنده کار بسیار مهمی است که این کار انجام شود.
مدیر کتابخانه علوم قرآن و تفسیر در پایان با تأکید بر اینکه این نوع مباحث باید در مقدمه بحث شود، تصریح کرد: در مجموع کار بسیار خوبی تولید شده است و همانطور که فرمودند با عنایت و شعاع نور امام زمان(عج) این کار انجام شده است و در دنیا متجلی خواهد شد و هرقدر دقت آن بالاتر رود بسار بهتر هم خواهد شد.
یادآور میشود، مراسم رونمایی از این موسوعه شب گذشته به همت کتابخانه تخصصی علوم حدیث قم وابسته به دفتر آیتالله العظمی سیستانی و با حضور آیات سیداحمد خاتمی، فاضل لنکرانی، سیدمحمد غروی، قائنی، مبلغی و حجج اسلام سبحانی، جوادی آملی و آقای خیرالدین الهادی رونمایی شد.
