است؛ زيرا بخارى در سال 256 هجرى و كلينى در سال 328 يا 329 درگذشته است. با توجّه به اين موضوع و ساير قرائن، تأليف صحيح بخارى بايستى بين سالهاى 235 تا 255 و تصنيف كافى بين سالهاى 300 تا 325 روى داده باشد؛ بنابراين، صحيح بخارى در حدود 65 تا 70 سال بر كافى كلينى تقدّم زمانى دارد.
البتّه بايد دانست كه جمع و نگارش «كافى» عمدتا مبتنى است بر «اصول اربعمائة» كه توسط اصحاب و شاگردان امام صادق عليه ‏السلام تحرير يافته و بيش از يك قرن نسبت به زمان حيات بخارى تقدّم دارد. زيرا شهادت حضرت صادق عليه ‏السلام به سال 148 و فوت بخارى در سال 256 اتّفاق افتاده است كه اين موضوع به نوبه خود تأثير كيفى نيز در زمينه صحّت كافى نسبت به صحيح بخارى دارد كه در بخش پايانى اين نوشتار (قسمت 5) از آن سخن خواهد رفت.

4. نظم و اسلوب و مقايسه كمّى دو كتاب

4ـ1) نظم و اسلوب
بدون شك، «كافى» ازنظرترتيب وتنظيم، احسن واتقن از «صحيح بخارى» است. بعضى از اهل نظر گفته‏اند: ترتيب روايات كافى در هر باب به گونه‏اى است كه مؤلّف بزرگوار تقدّم را به ترتيبِ صحّت داده و هر حديثى كه از نظر ايشان صحيح‏تر بوده در موقع نگارش مقدّم داشته است. (نك: روضات الجنات، ص 553؛ نهاية الدراية، ص 222)
از شواهد و قرائن، چنين بر مى‏آيد كه در تنظيم و نگارش كافى، دقّت و مهارت بيشترى به كار رفته است؛ در حالى كه با توجّه به فزونى قابل توجّه كمّى (بيش از دو برابر) ـ كه «كافى» نسبت به «صحيح» ^۱ دارد ـ به طور نسبى، صحيح بخارى طىّ مدّت زمانِ طولانى‏ترى تنظيم شده است. گفته‏اند صحيح در مدّت 16 سال و كافى