كشتى عقل با كشتيبانى دل به ساحل مى‏رسد. ^۱
او از ميرفندرسكى بيتى را نقل مى‏كند و سپس درباره‏ى آن توضيح مى‏دهد:



عقل، كشتى، آرزو، گرداب و دانش، بادبانحق تعالى، ساحل و عالم، همه درياستى
طبق مضمون اين بيت، وصول عقل به جناب حق مشكل؛ بلكه محال است و اين جمله از بيانات گذشته‏ى ما واضح و روشن مى‏گردد؛ ولى از آن طرف تصديق هستى آن ذات اقدس، مستلزم توجّه و دريافت او بوده و در تمامى نفوس بشرى به نحو خاصّى متجلى مى‏گردد. اين تناقض ظاهرى را مى‏توان با دخالت دادن قلب در توجّه به مبدأ اعلى حل نمود. البتّه مقصود از قلب، معناى اعمّ از ظاهر اين لفظ است؛ زيرا ما حقيقت ديگرى مقابل تفكّر و تعقّل و وظايف مخى احساس مى‏كنيم كه آن حقيقت منشأ ادراكاتى مخالف تعقّل و تفكّر مى‏باشد.... و اين معناى اعمّ را الفاظ مختلفى ادا مى‏كند از قبيل: وجدان، احساس درونى، شعور مخفى، فطرت، غريزه.
موقعى كه در آيات دقّت مى‏كنيم، مى‏بينيم روش عقلانى را خداوند، منحصر به فهم حوادث دستگاه منظّم وجود فرموده؛ در عين حال تذكّر و توجّه به مقام ربوبى را با قلب گوشزد فرموده است.
سپس به آياتى توجّه مى‏دهد كه خداوند متعال در آن‏ها انسان‏ها را به تفكّر و تعقّل در آيات خلقت فرا خوانده است. پس از آن مى‏نويسد:
«آيات مذكوره بيان آيات علامات و حوادثى است كه عقل با توجه به آن‏ها مجبور به اقرار صانع حكيم است. اين دسته قضايا و حوادث، با ملاحظه‏ى قوانين و نواميس جارى بر آن‏هاـ كه با پيروى از دقيق‏ترين نظام ايجاب مى‏شودـ عقول بشرى را مستقيما به ثبوت خداى مطلق راه‏نمايى مى‏كنند. و از آن طرف با بيانات گذشته ثابت شد كه عقل، قدرت وصول به ذات حق را دارا نبوده، عقلاً و نقلاً با ممنوعيّت قطعى مواجه شده است. آيات ديگرى را در كتاب سماوى مى‏بينيم كه توجّه و تذكّر به مبدأ اعلى راـ پس از فراغ از تمكّن انسانى‏ـ حقيقت مسلّمه‏اى قرار داده و آيات ذيل شاهد اين معنا است:
«الَّذينَ إذا ذُكِرَ اللّه‏ُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ»^۲«فَوَيْلٌ لِلْقاسِيَةِ قُلُوبُهُمْ مِنْ ذِكْرِ اللّه‏ِ»^۳«ما كَذَبَ الفُؤادُ ما رَأى»^۴ ‏ ^۵