پژوهشى درباره‏ ى مسأله‏ ى سرداب - صفحه 98

آن تا سرداب، چندين كيلومتر فاصله است. محل نماز كجا و محل اسب، كجا؟

در قرن هشتم

اين سخنان در قرن هشتم به گونه‏اى ديگر ادامه يافت. ابن‏تيميه (متوفى 728) در كتاب خود منهاج السنة، مطالبى آورده بود كه قبلاً نقل شد. او، علاوه بر سرداب سامراء، مكان‏هاى مقدّس ديگر را نيز افزود و به جاى اسب قزوينى، از چارپايى نام برد، استر يا اسب يا غير آن. هم‏چنين دهه‏ى آخر ماه رمضان و مدينه را افزود.
شاگردان ايشان مانند ابن‏قيم جوزيه، ذهبى، ابوالفداء و ابن‏كثير نيز هم‏چنان نقل مطالب راـ بدون تحقيق و بررسى از صحت و سقم آن‏ـ ادامه دادند.
در همين سده، صفى‏الدّين عبدالمؤمن‏بن‏عبدالحق بغدادى حنبلى (متوفى 739) در كتاب مراصد الاطلاع ـ كه مختصر معجم‏البلدان ياقوت حموى است‏ـ نوشت:
سامراء، اخبار زيادى دارد. آن‏چه از آن تاكنون باقى است، محلّى است به نام عسكر، كه علىّ‏بن‏محمّدبن‏علىّ‏بن‏موسى‏بن‏جعفر و فرزندش حسن‏بن‏على از آن‏جا بودند. اينان معسكر بودند 1 ، چرا كه در محله‏ى «عسكر» زندگى مى‏كردند، كه نسبت به آن مى‏برند و در آن‏جا دفن شدند. مدفن آن‏ها، مكان مقدسّى است كه زيارتش مى‏كنند و در آن، سردابى است كه به گمان رافضه، فرزند حسن‏بن‏على به نام محمّد، در سن كودكى در آن غيبت گزيد. آنان تا امروز، انتظار او را مى‏كشند. 2
اگر اين مختصر را با اصل آن‏ـ كه قبلاً نقل شدـ مقايسه كنيم، افزايش‏ها و حاشيه‏هايى بر اصل مى‏يابيم.
نويسندگان قرن هشتم هم‏چنان پيش آمدند تا به ابن‏بطوطه مى‏رسيم. ابن‏بطوطه (متوفى 779)، در گزارش خود از شهر حلّه مى‏نويسد:

1.صحيح اين بود كه به جاى اين كلمه، مى‏گفت: عسكرى.

2.مراصدالإطلاع / ۶۸۵، تحقيق بجاوى.

صفحه از 101