مفهوم امامت در پرتو آيه ابتلاى حضرت ابراهيم عليه ‏السلام - صفحه 129

عادى سهل و ممكن خواهد بود. البتّه روايات اهل سنّت در اين موضوع، مختلف و پراكنده است. برخى مفسّران مواردى چون آتش نمرود، ذبح حضرت اسماعيل و هجرت حضرت ابراهيم را نيز جزء ابتلائات مطرح شده در آيه امامت حضرت ابراهيم مى‏دانند. (18: ج 1، ص 42) اختلافات در اين زمينه به قدرى زياد است كه فخر از قول قفال مى‏نويسد:
...پس اگر روايات در تمام اين موارد ثابت شود، قائل شدن به كلّ آنها واجب است. امّا اگر در بعضى موارد ثابت شود و در برخى موارد ثابت نشود، در اين هنگام، بين اين روايات تعارض پيش مى‏آيد و بايد توقّف شود و خدا داناتر است. (همان، ج 1، ص 42. براى مشاهده اختلاف نظر اهل سنّت در اين باره، نك: 25: ج 1، ص 524 ـ 528؛ 9: ج 1، ص 237؛ 6: ج 1، ص 139 ـ 140)
بنابراين، يا بايد تمام روايات اهل سنّت به سبب تعارض، گذاشته شود يا بايد به همه موارد ملتزم شوند. يا بايد رازى پس از نقل مطلب فوق مى‏نويسد:
به عقيده قاضى، شايد مراد از كلمات مواردى باشد كه حسن در حديث كوكب و شمس و قمر ذكر كرده و خدا ابراهيم عليه ‏السلام را قبل از نبوّت، به اين موارد آزموده است؛ امّا ذبح فرزند و هجرت و آتش نمرود، تمام اين موارد بعد از نبوّت ابراهيم عليه ‏السلام بوده است... (18: ج 1، ص 42)
بنابراين، اهل سنّت با وجود تلاش بسيار، حتّى نتوانسته‏اند خود را قانع كنند كه ابتلائات حضرت ابراهيم عليه ‏السلام قبل از نبوّت ايشان بوده است. پس اگر همچنان قائل باشند كه امر مجعول براى حضرت ابراهيم عليه ‏السلام نبوّت يا رسالت بوده است، بايد اين اشكال را پاسخ دهند كه در اين صورت، تحصيل حاصل لازم مى‏آيد. عبده مى‏گويد كه جعل امامت، متفرّع بر ابتلائات نيست و مراد از امامت در آيه، رسالت است. رشيد رضا پس از نقل اين كلام مى‏گويد:
و در كلام دليلى نيست بر اينكه ابتلا قبل از نبوّت بوده است. امّا فايده امتحان، شناساندن ابراهيم عليه ‏السلام به خود او مى‏باشد كه او نسبت به آنچه خدا مخصوصش گردانيد، سزاوار است و اين تقويت اوست براى عملى كردن دستورات الاهى.

صفحه از 137