انسان در عالم اظلّه و ارواح بررسى آراء دانشمندان قرن 14و15 - صفحه 19

ايشان در توضيح اين جمله مى‏نويسد:
لعلّ الامتحان راجع إلى عالم الذرّ و خلق الأرواح في الصور المثاليّة قبل خلق الأبدان. (3: ص 120)
شايد امتحان به عالم ذرّ وخلق ارواح در صور مثالى پيش از خلق ابدان، برگردد.
پيشتر گفتيم كه در روايات خلقت ارواح پيش از ابدان به دو هزار سال، سخن از صور و قالبهاى مثالى براى ارواح نيست؛ بدان جهت كه از نظر روايات، روح هم مادّى است و بر اساس آن، روح هر انسانى از ساير ارواح، ممتاز و مشخّص است.

16. سيّد عبدالرسول جهرمى شريعتمدارى (معاصر)

ايشان مراد از ارواح را در روايات عالم ارواح، ارواح آحاد مردم مى‏داند و مى‏نويسد:
فالظاهر من هذه الأخبار أنّ الأرواح إنّما هي أرواح آحاد الناس لا النفوس الكلّيّة أو الملائكة كما قيل. (6: قسمت دوم، ص 6)
از اين اخبار، ظاهر است كه ارواح همان ارواح فرد فرد مردم است نه نفوس كلّيّه يا فرشتگان؛ چنان‏كه گفته شده است.
سپس تصريح مى‏كند:
روايات در باب خلقت ارواح پيش از ابدان، زياد است تا حدّى كه ادّعاى تواتر آنها به طور جدّ، نزديك به واقع است. (همان: قسمت دوم، ص 6)
آن گاه اشكالات شيخ مفيد بر مرحوم صدوق را ذكر مى‏كند و در جواب مى‏نويسد:
لا دليل عقلاً على استحالة تقوّم الروح بنفسها أو تعلّقها بشيء آخر غير البدن كالهواء...فإنّ حقيقه‏الروح غير معلومة لنا، و معرفتها بالكنه و الصفات خارجة عن إمكان البشر. (همان: ص 9)
هيچ دليل عقلى اقامه نشده است كه تقوّم روح به نفس خودش يا تعلّق آن به

صفحه از 23