آدمي ميتواند از طريق همدلي، با ديگران ارتباط برقرار کند و به بينش ديگران از جهان پي برد و با اين کار نظر خود را در باره جهان به آنها نشان دهد.
مهارت مهر ورزي
ارج نهادنِ هر چه بيشتر به افراد، آغازي است براي توسعه مهارتهاي مؤثر ارتباطي. هر چه افراد براي مخاطب خود ارزش بيشتري قائل شوند، ديگر مايل نيستند در باره آنها قضاوت کنند، بلکه ميخواهند گوش کنند، بپرسند، و همدلي و مهر ورزي کنند.
براي کسب اين مهارت، فرد بايد با خود و ديگران مهربان باشد، در جستجوي خوبيهاي انسانهاي ديگر باشد، و بويژه وقتي ظاهر آنها چيزي نشان نميدهد، در جهان در پي زيباييها باشد و در حفظ آن کوشا باشد ۱.
امام در نامه 53 نهج البلاغه به مالک اشتر فرمان ميدهد راه مهرورزي و محبت را با مردم در پيش گيرد: «أَشْعِرْ قَلْبَكَ الرَّحْمَةَ لِلرَّعِيةِ وَ الْمَحَبَّةَ لَهُمْ وَ اللُّطْفَ بِهِم؛ قلب خويش را نسبت به ملت خود مملو از رحمت و محبت و لطف كن».
از آن جا که حق وجودي هر انسان، بهرهمند شدن از محبّت ديگران است، امام به اين نکته توجهي ويژه دارد. ايشان به مالک اشتر سفارش ميکند تا به مردم محبت کند؛ زيرا محبت، دلها را نرم، انعطافپذير و آماده پذيرش ميکند. در بخشي ديگر از همين نامه، امام به مالک توصيه ميکند که با سپاهيان مهربان باشد؛ زيرا مهر و محبت، موجب مهرباني متقابل آنان ميشود: «فَإِنَّ عَطْفَكَ عَلَيهِمْ يعْطِفُ قُلُوبَهُمْ عَلَيك؛ محبّت و مهربانى تو به آنان، قلبهايشان را به تو متوجه مىسازد».
امير المؤمنين عليه السلام در حکمت 333 نهج البلاغه در وصف مؤمن ميفرمايد: «الْمُؤْمِنُ بِشْرُهُ فِي وَجْهِهِ وَ حُزْنُهُ فِي قَلْبِهِ أَوْسَعُ شَيءٍ صَدْراً وَ أَذَلُّ شَيءٍ نَفْساً يكْرَهُ الرِّفْعَةَ وَ يشْنَأُ السُّمْعَةَ طَوِيلٌ غَمُّهُ بَعِيدٌ هَمُّهُ كَثِيرٌ صَمْتُهُ مَشْغُولٌ وَقْتُهُ شَكُورٌ صَبُورٌ مَغْمُورٌ بِفِكْرَتِهِ ضَنِينٌ بِخَلَّتِهِ سَهْلُ الْخَلِيقَةِ لَينُ الْعَرِيكَةِ نَفْسُهُ أَصْلَبُ مِنَ الصَّلْدِ وَ هُوَ أَذَلُّ مِنَ الْعَبْدِ؛ مؤمن، شادياش در چهره، و اندوهش در درون قلب اوست، سينهاش از هر چيز گشادهتر و هوسهاى نفسانياش از هر چيز خوارتر است. بلندپروازى را ناخوش دارد، و رياكارى را دشمن مىشمرد، اندوهش طولانى و همّتش بلند است، سكوتش زياد و تمام وقتش مشغول است، شكرگزار، شكيبا و ژرفانديش است، رشته دوستى را محترم مىشمارد ولى به زودى با كسى پيوند دوستى برقرار نمىسازد، اخلاقش ملايم و برخوردش توأم با نرمش است، دلش از سنگ خارا محكمتر، و در پيشگاه خدا از برده ذليلتر است».
1.هنر تأثيرگذاري، ص۱۸۸ ـ ۱۹۸