اين حديث مستلزم راه يافتن نقص و کاستي به ساحت ذات خداوند است؛ نقصي که از رهگذر خلقت اشيا بر طرف مي‌‌شود؛ در حالي که افعال حق تعالي، مانند خلقت، هيچ گاه به علل غائبي و غيري منتهي نمي‌شود.^۱
پاسخ به اين شبهه نيز با توجه به آيه «و ما خلقت الجن والانس الا ليعبدون»^۲ واضح مي‌‌گردد؛ يعني غرض به ذات الهي بر مي‌‌گردد؛ يعني آفرينش تجلي ذات خداوند مي‌‌شود.^۳

نتيجه

با توجه به آنچه گذشت، قراين و شواهد فراواني براي اثبات اين مدعا وجود دارد که حديث کنز مخفي از خداوند و معصوم صادر نشده است؛ قرايني از قبيل: چالش برانگيز بودن الفاظ حديث، اعتراف محي الدين که منبع آن را عبارت از مکاشفه دانسته است، نيافتن هيچ گونه سند و منبع قابل ملاحظه حديثي، ديدگاه محققان و يا محدثاني که آن را جعلي دانسته‌اند. بنا بر اين، به گمان ما حديث ساخته متصوفه است و شايسته نيست که آن را به عنوان حديث تلقي کرده و سپس احکام حديث را بر آن جاري سازيم؛ گر چه تلاش عارفان و فيلسوفان در شرح و توضيح آن ستودني است، اما فقط بايد آن را عبارت عرفاني دانست که قسمتي از مفاد آن با قرآن مي‌‌تواند مطابقت يابد يا دست کم مخالف نباشد. و فراتر از اين، دليل و شاهدي را با خود به همراه ندارد.

كتابنامه

- آداب الصلوة، روح الله موسوي خميني رحمه الله عليه ، تهران: مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني، اول، 1370ش.
- احقاق الحق و ازهاق الباطل، قاضي نورالله شوشتري، قم: مکتبة آيت الله المرعشي‏، 1409ق.
- اسرار الحکم، تصحيح کريم فيضي، ملا هادي سبزواري، قم، مطبوعات ديني، اول، 1383ش.
- الاسرار المرفوعة في الاخبار الموضوعة، نور الدين علي بن محمد قاري، تحقيق: محمد الصباغ، بيروت: موسسة الرسالة، 1391ق.
- اصول المعارف، ملا محسن فيض کاشاني، تعليق و تصحيح و مقدمه: سيد جلال الدين آشتياني، قم: دفتر تبليغات اسلامي، سوم، 1375ش.
- انديشه سياسي اخوان الصفا، علي فريدوني، قم: بوستان کتاب، اول، 1380ش.
- ايضاح المکنون، اسماعيل باشا بغدادي، تصحيح: محمد شرف الدين، بيروت: دار احياء التراث