و بحارالانوار علامه مجلسي است و در ميان اهل سنت نيز مهمترين آنها جامع الصغير سيوطي، کنز العمال متقي هندي و مجمع الزوائد هيثمي است.
بررسيها نشان ميدهد که به هيچ عنوان، نه متن حديث و نه جملهاي که قريب به مضمون آن باشد، در منابع فوق، بجز کتاب بحارالانوار يافت نميشود.
تنها علامه مجلسي، حديث را دو بار ذکر کرده است: بار اول، ضمن توضيح روايتي در جمله
«تم نورک فهديت» - که بخشي از دعاي قنوت نماز وتراست - به اين حديث اشاره ميکند
و مينويسد:
بيان: تم نورك فهديت؛ قال الوالد قدس سره: أي لما كانت كمالاتك تامة هديت عبادك كما قال سبحانه: كنت كنزاً مخفيّاً فأحببت أن اعرف فخلقت الخلق لكي اعرف. ۱
در جاي ديگر نيز، ضمن شرح دعاي صباح امير المؤمنين عليه السلام و در خلال توضيح واژگان دعاي مزبور به اين حديث اشاره ميکند:
قولهم: لا يعرف الله إلا به، أو هو سبحانه أعطي العقل و أوجد ما يستدل به العقل عليه، كما روي: كنت كنزاً مخفيّاً فأحببت أن اعرف، فخلقت الخلق لكي اعرف. ۲
همان طور که مشاهده ميشود، علامه مجلسي اين حديث را نه به عنوان احاديث اصلي، بلکه استطراداً به عنوان شاهد ذکر ميکند و هيچ گونه سندي هم براي آن نميآورد. بنا بر اين، ذکر حديث، گويا توسط ايشان، تنها به خاطر شهرت و رواج آن بوده است؛ زيرا در غير اين صورت آن را در زمره احاديث اصلي کتاب ميآورد. پس نميتوان ادعا نمود که صرف آوردن روايت، دليلي بر صحت و تأييد آن به عنوان حديث توسط علامه مجلسي باشد.
ساير منابع حديثي
حديث ياد شده در ساير کتابهاي حديثي نيز که برخي بر حسب موضوعات و موارد گوناگون تدوين شدهاند، يافت نميشود؛ کتابهايي چون فقه الرضا عليه السلام ، تحف العقول، بصائر الدرجات، قرب الاسناد و کتب ادعيه مانند کامل الزيارات. تنها در شرح اصول الکافي مرحوم محمد صالح مازندراني، در ضمن توضيح خطبه کتاب از آن ياد نموده است، اما مرحوم شعراني در تعليقه خود به نقد محتوايي آن پرداخته که در پايان به اين نقد اشاره خواهد شد. طرفه آن که در کتاب معروف احاديث قدسي شيخ حر عاملي به نام الجواهر السنية في الاحاديث القدسية نيز اثري از اين حديث يا مشابه آن به چشم نميخورد.
1.بحارالانوار، ج۸۴، ص۱۹۹.
2.همان، ج۸۴، ص۲۴۵.