از اين رو، اقوالي که مقصود از الکتاب را تورات، مطلق کتاب يا کتب آسماني نزول يافته بر انبياي سلف دانسته‌اند،۱ به دليل مخالفت با ظهور۲ و تعارض با سياق آيات،۳ عدم تناسب با آيات قبلي،۴ از نظر مفسران اماميه مردود است. از اين رو، الف و لام در الکتاب در آيه «ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْکِتابَ» ال عهد است؛ يعني همين کتاب وحي شده بر حضرت محمد صلي الله عليه و آله را به ارث داديم، نه اين که مقصود الف و لام جنس باشد که در اين صورت کتاب به معناي کتاب‌هاي آسماني پيشين خواهد شد و۵ از مفسران کهن نيز مقاتل بن سليمان (م150ق) مقصود از «الکتاب» در اين آيات را به قرآن تفسير کرده۶ و شماري ديگر از مفسران اهل سنّت نيز همانند بغوي،۷ سمعاني،۸ نسفي۹ و ... ، همين نظر را اختيار کرده‌اند. مقصود از وراثت نيز آگاهي جامع و خطا ناپذير از تمامت قرآن و سنّتِ پيامبر صلي الله عليه و آله در تبيين و تعليم قرآن است که از طريق وراثت به وارثان انتقال يافته باشد. لازمه اين آگاهي اعطاي فهم و قوه استنباط ويژه و خطا ناپذيري به وارثان است؛ به گونه‌اي که تحصيل آن فراتر از تعليم و تعلّم عادي باشد. مراد از وصف برگزيده(اصطفينا) نيز انتخابي و انحصاري بودن وراثت از طريق وحي است؛ يعني انتخاب افراد به عنوان وارثان قرآن وحياني و الهي بوده و بر حکمتي خاص استوار است. از اين رو، عموميت بردار و قابل توسعه نيست. از مسائل بحث بر انگيز در اين آيات مفهوم و مصاديق وارثان برگزيده کتاب است که منجر به پيدايش دو ديدگاه متقابل در مذاهب اسلامي شده است.
ديدگاه اهل سنّت
ديدگاه عالمان اهل سنّت در تبيين و تعيين وارثان از تکثر اجمالي در مفهوم و تنوع در مصاديق برخوردار است. مفسران غير امامي سعي داشتند مفهومي موسع و فراگير از آيه ارائه کنند و آن را شامل عموم امت اسلامي،۱۰ صحابه و تابعان،۱۱ حاکمان و عالمان بدانند۱۲ . از مجموع اقوال
1.. جامع البيان في تاويل آي القرآن، ج۲۲، ص۱۵۹ - ۱۶۳.
2.. مجمع البيان، ج۸، ص۲۴۴.
3.. الميزان، ج۱۴، ص۴۴.
4.. همان.
5.. تفسير نمونه، ج۱۸، ص۲۶۰.
6.. تفسير مقاتل بن سليمان، ج۳، ص۷۷.
7.. تفسير البغوي، ج۳، ص۵۷۰.
8.. تفسير السمعاني، ج۴، ص۳۵۸.
9.. تفسير النسفي، ج۳، ص۳۴۳.
10.. تفسير مجاهد، ج۱، ص۳۸؛ تفسير ابن أبي حاتم الرازي، ج۱۰، ص۳۱۸۱؛ تفسير السمرقندي، ج۳، ص۱۰۲.
11.. الکشاف عن حقائق التنزيل و عيون الأقاويل، ج۳، ص۳۰۸؛ تفسير النسفي، ج۳، ص۳۴۳.
12.. برخي از آرا را بنگريد: مجمع البيان، ج۸، ص۲۴۶.
