به رو شدند. اين نگره بعد از امام سجاد عليه السلام توسط زيديه مطرح شد. امام صادق عليه السلام در گفتگوي با سليمان بن خالد۱ که روزگاري از طرفدارن زيد بن علي عليه السلام بود و بر اختصاص آيه در شأن عموم فاطميان نظر داشت، مهر بطلان بر اين ادعا زد و با ارائه مختصات شخصيتي وارثان برگزيده قرآن، فاطمييان را از شمول موضوع آيه از باب تخصص خارج دانست۲ . شارحان تعبير امام صادق عليه السلام «لَيسَ حَيثُ تَذْهَبُ لَيسَ يدْخُلُ فِي هَذَا مَنْ أَشَارَ بِسَيفِهِ وَ دَعَا النَّاسَ إِلَي خِلَافٍ؛ چنان که تو پنداري نيست، کسي که شمشير کشد و مردم را به مخالفت دعوت کند، در اين آيه داخل نيست». خطاب به سليمان بن خالد را دال بر عدم اطلاق نزول آيه وراثت کتاب در شأن همه فرزندان فاطمه عليها السلام دانسته و در تبيين مقصود امام چنين گفته‌اند:
گويي امام چنين فرموده است که اگر آيه به طور مطلق شامل فاطمييان ميشد لازم ميآمد که هر کسي از فرزندان فاطمه عليها السلام که شمشير از نيام بر کشيده و مردم را به گمراهي و خلاف حق فرا مي‌خواند، داخل در افراد آيه وراثت کتاب باشد حال آن که اين گونه نيست و آيه مذکور در شأن کساني نازل شده است که مردمان را به امر الهي به سوي خداوند و دين حق راهنمايي ميکنند و آنان علي عليه السلام و بعضي از فرزندان فاطمه عليها السلام هستند.۳
با توجه به آنچه گذشت حديث پژوهان اماميه تأکيد دارند که روايات مذکور دلالت بر اختصاص آيه وراثت در شأن فرزندان فاطمه عليها السلام دارند۴ و مراد از وارثان برگزيده کتاب، ذريه پيامبر صلي الله عليه و آله از فرزندان فاطمه عليها السلام است۵ . اخباريان اماميه نيز چنين انحصار و اختصاصي را از آيه استنباط کرده‌اند۶ و تحت تأثير همين روايات در عدم جواز استنباط احکام از غير ظواهر قرآن به
1.. نجاشي در توصيف وي چنين آورده است: «کان قارئاً فقيهاً وجهاً روي عن أبي عبد الله و أبي جعفر عليهما السلام و خرج مع زيد و لم يخرج معه من أصحاب أبي جعفر عليه السلام غيره فقطعت يده و کان الذي قطعها يوسف بن عمر بنفسه و مات في حياة أبي عبد الله عليه السلام فتوجع لفقده و دعا لولده و أوصي بهم أصحابه» (رجالالنجاشي، ص۱۸۳). همين مضمون در ديگر منابع رجالي اماميه تکرار شده است: (رجالالبرقي، ص۳۲؛ رجالابنداود، ص۴۵۹).
2.. عَنْ سُلَيمَانَ بْنِ خَالِدٍ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللهِ عليه السلام قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَي «ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْکِتابَ الَّذِينَ اصْطَفَينا مِنْ عِبادِنا»، فَقَالَ: أَي شَيءٍ تَقُولُونَ أَنْتُمْ؟ قُلْتُ: نَقُولُ إِنَّهَا فِي الْفَاطِمِيينَ. قَالَ: لَيسَ حَيثُ تَذْهَبُ... ؛ سليمان بن خالد گويد: از امام صادق عليه السلام در باره قول خداي تعالي «آن گاه اين کتاب را به کساني که از ميان بندگان خود انتخاب کردهايم، به ارث داديم» پرسيدم، فرمود: شما در اين باره چه مي‌‌گوييد؟ عرض کردم: ما مي‌گوييم: اين آيه در باره فرزندان فاطمه عليها السلام است. فرمود: چنان که تو پنداري نيست... ( الکافي، ج۱، ص۲۱۵).
3.. شرح أصول الکافي، ج۵، ص۲۸۱- ۲۸۲.
4.. سعد السعود، ص۱۰۷ - ۱۰۸؛ الميزان، ج۱۷، ص۵۰.
5.. الميزان، ج۱۷، ص۴۴ - ۴۵.
6.. الحدائق الناظره، ج۱، ص۲۷ - ۲۸.
