پنجم هجري، اين اخبار را يكجا گردآوري نموده و به شكلي فهرستوار و موجز، در کتب اربعه حديثي ارائه نمودن. مجموعه اين احاديث بعدها، به عنوان احاديث رسمي فقه اماميه، مورد توجه قرار گرفت. متفكران اماميه، به طور فزايندهاي به فقه و تبيين مسائل شريعت، ابعاد حُكمي و فقهي دين، علاقهمند شدند و جامعان احاديث، روشهاي نوينِِ گزينش، ارائه و دسته بندي را در آثار خود گسترش دادند. کتب اربعه حديثي، به منابعي مرجع، براي فقيهان، در بررسيهاي فقهي، تبديل شد. در مقاله گليو، با نگرش تطبيقي۱ ، مراحلِمختلف پيدايشِ اين جوامع بررسي شده، و با ارائه ادله مستند، تاثيرگذاري آن بر پديدار شدن سنّت فقهي در مكتب فقهي اماميه، تبيين شده است. احاديث باب تيممِ كتب اربعه نمونه پژوهشي نويسنده مقاله، براي نشان دادن مشتركات و تفاوتهاي روشي کتب اربعه حديثي شيعه، در ارائه احاديث بوده است.
2 ـ 1. مطالعات رجالي
مطالعات رجالي۲ مستشرقان با بررسيهاي رايج در ميان محققان مسلمان از حيث موضوعي و روشي متفاوت است؛ غربيان معمولاً به بررسي جريانها و پديده‌هاي عام تاريخي تاثيرگذار در وثاقت و اعتبار روايان و احاديث، علاقهمند هستند تا پژوهشهاي سندي و مطالعات مربوط به جرح و تعديل تك تك راويان؛ براي نمونه در مطالعات رجالي شيعه، مستشرقان به بازشناسي زمينه‌هاي شكلگيري انديشه‌هاي غلات و واقفه و تأثير آن در حديث شيعه تمايل داشته، و سعي دارند با رويكرد تاريخي، زمينه‌هاي پيدايش اين دو فرقه در بستر تاريخي شيعه را بررسي كرده، و تعامل محدثان و رجاليان با آنها را تحليل كنند. در كنار اين، همچنين به بررسي ارزشگذاري جايگاه و روايات صحابه از منظر شيعه زيديه توجه نشان دادهاند. آر.پي. بواچکلي۳ در مقاله «غلات نخستين شيعه»۴ با بهره‌گيري از روش تحليل تاريخي و با استفاده از منابع متعدد شيعي و اسلامي، جريان غلات را در آينه تاريخ شيعه نگريسته، تبلور انديشه‌هاي آنان در منابع اسلامي، بويژه روايات را بررسي نموده، و تعامل انديشوران شيعي با افکار غاليان را با دقت گزارش کرده است. وي بر اين نكته تأكيد دارد كه يکي از مسائل مهم در تاريخ شيعه به طور عام، و تاثيرگذار در تاريخ حديث به طور خاص، نقش جريان غلات در انتقال مفاهيم اعتقادي ـ روايي است که به سبب خلأهاي موجود در عصر معصومان عليهم السلام ، فرصت مناسبي يافتند تا برخي از آموزه‌هاي غير اسلامي را در فرهنگ عامه شيعه، و بعدها در ميراث مکتوب آن، به عنوان آموزه‌هاي شيعي وارد كنند. غاليان در کسوت محدّث، اقدامات تزويري و جعلي فراواني در نقل حديث داشتند. از اين رو، امامان شيعه، بويژه امام صادق عليه السلام ، هماره روايانِ غالي را مورد نقد قرار دادند. بواچکلي ضمن تحليل تاريخي زمينه‌هاي پيدايش غلات نخستين شيعه، در جستجوي منابعي است که آرا و عقايد غلات نخستين را معرفي نمايد. به اذعان وي، پرداختن به تاريخ دوره آغازين پيدايش فرقه‌ها هميشه با
1.. Comparative theory.
2.. Studies of Science Alrjal.
3.. R.P.Buckely
4.. journal of semitic studies, vol. ۴۲, No ۲.
