سمرقند: يك راوي؛ او قثم بن عباس بن عبدالمطلب قرشي هاشمي،۱ صحابي پيامبر خدا و راوي۲ و از كارگزاران امام علي عليه السلام است.
سده دوم هجري
مجموع راويان ماوراءالنهر در سده دوم هجري 9 نفر هستند كه به تفكيك شهرهايشان عبارت‌اند از:
بخارا: 7 نفر راوي. شش نفر از ايشان از اصحاب امام صادق عليه السلام هستند.
فرغانه: 1 راوي. او محمد بن إسماعيل بن جعفر مشهور به مكتوم نوه امام صادق عليه السلام (131ـ 198 ق) است كه گفته شده سال‌هاي پياني عمرش را در فرغانه يا نيشابور سپري كرده است.۳
نَسَف (نخشب): 1 راوي. ابو اسحاق نسفي؛۴ كه استاد أبوحمزه ثمالي (ثابت بن دينار) است.
سده سوم هجري
مجموع راويان ماوراءالنهر در سده سوم هجري 32 نفر هستند كه به تفكيك شهرهايشان عبارت‌اند از:
بخارا: 7 راوي.
سمرقند: 12 راوي. كه مشهورترين و پركارترين ايشان حسين بن إشكيب (ابو عبدالله) مروزي قمي از أصحاب امام هادي و امام عسكري عليه السلام است.۵
شاش (چاچ): 2 راوي. به نام‌هاي أحمد بن يوسف شاشي۶ (استاد كليني) و محمد بن يوسف شاشي۷ (هر دو راوي احاديث مهدويت بوده‌اند).
كَشّ: 11 راوي. اين راويان از اساتيد عياشي و كشي بوده‌اند و از آنجا كه اين دو تن هم طبقه با كليني (م 329 ق) هستند، مي‌توان احتمال داد كه بيشتر اساتيد ايشان در سال‌هاي پاياني سده سوم زندگي مي‌كرده‌اند. تني چند از مشاهير راويان شيعه كش در اين دوره عبارت‌اند از: ابراهيم بن نصير كشي۸ ـ دانشمند ثقه و محدث پر روايت شهر كش ـ، جعفر بن معروف كشي۹ (أبو محمد) ـ، راوي، عابد و وكيل از جانب امامان در شهر كش ـ، حمدوية بن نصير كشي۱۰ ـ محدث مورد اعتماد ـ و محمد بن نصير۱۱ ـ راوي ثقه، جليل القدر و كثير العلم شهر كش.
1.. المناقب ابن شهر آشوب، الجزء ۲، باب درجات أميرالمؤمنين عليه السلام ، في فصل في المسابقة بالاسلام.
2.. رجال الطوسي، ص۷۹.
3.. الفاثق في رواة اصحاب الصادق عليه السلام ، ج۳، ص۳۱.
4.. تفسير ابي حمزة الثمالي، ص۲۷.
5.. رجال الطوسي، ص۳۹۸ و ۴۲۰.
6.. الغيبة، للطوسي، ص۴۱۵، ح۳۹۲.
7.. الكافي، ج۱، ص۵۱۹، ح۱۱.
8.. رجال الطوسي، ص۴۰۷، ش ۵۹۳۳.
9.. همان، ص۴۱۸.
10.. همان، ص۴۲۱، ش ۶۰۷۴.
11.. همان، ص۴۴۰، ش ۶۲۸۴.
