تکرار حديث مربوط به وفد عبدالقيس

خمس يکی از مباحث مهمّ حديثی، فقهی و قرآنی است، وجوب اين فريضه به قرآن و اجماع مسلمين ثابت است. با وجود اتّفاق نظر در اصل وجوب آن، در برخی احکام، مانند مالکيت، موارد تعلّق و مصرف آن ميان فقيهان و پيشوايان مذاهب اختلاف است. منشأ اين اختلاف، احاديث فراوانی است که از فريقين در باره برخی احکام آن آمده است. احاديث، برداشت ها و نظريات محدّثان و فقيهان اهل سنّت، در کشف فضای فکری و به دست آوردن حکم شرعی، نقش برجسته ای دارد. خمس در صحيح البخاری به عنوان مهمترين كتاب حديثی اهل سنت چه جايگاهی دارد و احاديث مربوط به اين فريضه الهی در آن چگونه چينش شده است؟ بخاری نيز به عنوان محدّث، فقيه و مفسّر نسبت به اين مبحث چه روی کردی داشته است و برداشت و ديدگاه وی نسبت به اين اخبار چگونه بوده است؟ اين پژوهش در پی پاسخ به اين پرسش هاست و در آن، تحليلی از بحث خمس در صحيح البخاری ارائه می گردد. وی احاديث مربوط به خمس را در همه مجلّدات جامع خويش به جز يک جلد و در بخش های گوناگون آورده است. پراکندگی و تکرار ـ که از ويژگی های کلّی صحيح البخاری است ـ در اين بحث نيز مشهود است. برداشت های متفاوت و در برخي موارد ناسازگار با يکديگر از احاديث در عناوين ابواب به روشنی به چشم می خورد؛ افزون بر اين که در برخی موارد، تناسب عنوان با احاديث ياد شده روشن نيست. احاديث خمس به دو گونه مطرح شده است: در ابوابی که واژه خمس به صراحت در عنوان باب آمده است و ابوابی که به طور ضمنی به بحث خمس پرداخته شده است.