8-2- درباره كلام مرحوم فيض بايد گفت: وجود ماهيات همه خلق در علم خداوند متعال و يا در عقول، و تأويل آيه ذرّ به آنها، و نيز تأويل عالم ذرّ به وجود مثالى نفوس خلايق در عالم مثال، جاى بحث و گفتگو دارد. در بحث پيرامون نظريه ملاصدراى شيرازى (ره) روشن شد كه چنين تأويلى با روايات فراوانى كه در اين زمينه وارد شده است، تنافى آشكار دارد. به علاوه براى اثبات عالم عقول و عالم مثال، دليلِ عقلىِ محكم و قطعى وجود ندارد. پس چارهاى نيست جز اين كه بيانات قرآن كريم و روايات اهل بيت عليهم السلام به همان معناى ظاهرى خودشان حمل شود.
9. محمد بن حسن حر عاملى (م 1104 ه.ق)
ايشان معتقد است كه روايات اخذ ميثاق فراتر از حدّ تواتر است و اشكالات برخى از متكلّمان اصحاب بر آن به حدّى ضعيف است كه حتى اطفال هم از جواب آنها ناتوان نيستند. او مىنويسد:
الأحاديث في ذلك كثيرة جدّاً قد تجاوزت حدّ التواتر... وربّما ينكرها بعض المتكلّمين من اصحابنا لدليل ضعيف ظنّي غير تامّ يظهر من الأحاديث جوابه، بل لاتعجز عن جوابه الأطفال، فلايقاوم الآيات القرآنيّة والروايات المتواترة. (8: ج 1، ص 425)
احاديث در اين زمينه بسيار فراوان است و از حدّ تواتر فراتر رفته است.... گاهى برخى از متكلمان از اصحاب ما، با دلايل ضعيف و ظنّى و غير تمام، آن را انكار مىكنند [ در حالى كه] جواب [ اشكالات ايشان] از احاديث آشكار مىشود و كودكان، از پاسخ آن عاجز نيستند. پس اين اشكال در برابر آيات قرآن و روايات متواتر ايستادگى نمىكند.
10. قاضى سعيد محمد بن محمد مفيد قمى (م 1107ه.ق)
10-1- وى اخذ ميثاق را مختصّ انسان نمىداند و به تعدّد اخذ ميثاق از تمام موجودات معتقد است. او مىگويد:
