حديث همان سخن معصوم(عليهالسلام) و هر آنچه حكايت از گفتار، اعمال و تقرير معصوم(عليه السلام) باشد. در اين ميان، تعاريف ديگري نيز، براي حديث بيان شده است؛ از جمله: حديث، در اصطلاح عبارت است از گزارش قول، فعل و تقرير معصوم(عليهالسلام). ۱ حكايت سخن، فعل و تقرير معصوم(عليهالسلام) را حديث گويند، ۲ عبارت است از گفتار غير قرآني خداوند، معصومان، صحابه، تابعان و حكايت فعل و تقرير آنان. ۳
شايد لازم باشد، توضيح بيشتري در اينباره بيان شود، تا به گونهاي ديگر معناي اصطلاحي حديث، روشن گردد.
حديث همان طور كه بيان شد، سخن معصوم را گويند؛ امّا براي انسانهايي كه در چند قرن بعد از معصومين(عليهم-السلام) حضور دارند، ديگر شنيدن از خود معصوم(عليهالسلام) امكانپذير نبوده؛ چرا كه معصومين(عليهم السلام)۴ در چند قرن پيش حضور داشتهاند و بحث شنيدن از ايشان قابل تصوّر نيست.
پس آنچه در اين ميان مهم است، راههاي رسيدن اين سخنان، از طريق كساني است كه آن كلام را به نسل هاي بعد انتقال ميدهند يا براي ايشان حكايت ميكنند.
اين حكايت، گاه حكايت سخن ايشان ميباشد، گاه حكايت يكي از اعمال و كارهايي است كه معصومين(عليهم السلام) انجام دادهاند و گاه حكايت تأييدي است كه ايشان بر عمل يكي از مسلمانان دارند كه در اصطلاح، آن را تقرير مينامند.
حديث در نزد اهل سنّت
تعريف حديث در نزد اهل سنّت، به دقّتي كه علماي شيعه در تعريف حديث دارند، نيست. «سيوطي» يكي از علماي عامه، حديث را اين گونه تعريف ميكند:
«حديث يعني فعل، قول و تقرير پيامبر(صلي الله عليه و آله وسلم) صحابه۵ و تابعين ۶ از ايشان.» ۷
تفاوت كلي اين تعريف با تعريف شيعه آن است كه گفتههاي صحابه و تابعين را نيز حديث ناميده اند؛ امّا در نزد علماي شيعه، گفتار صحابي هنگامي قبول ميشود كه از گفتار، اعمال و يا تأييداتي
1.(مقباس الهدايه، ج۱، ص۵۷.)
2.. اين تعريفي است که علامهي حلّي آن را در کتاب قوانين الاصول، ص۴۰۹ خويش آوردهاند.
3.(علي نصيري، آشنايي با علوم حديث قم، مرکز مديريت حوزهي علميهي قم، ۱۳۸۲، ص۲۴.)
4.. به جز مهدي موعود(عج) امام دوازدهم شيعه که در پس پرده ي غيبت قرار دارند و شيعه معتقد به زنده بودند و ظهور ايشان مي باشند.
5.۳. صحابي در لغت بهمعني همراه و هم نشين بوده و در اصطلاح عبارتست از شخصي كه پيامبر(صلي الله عليه و آله وسلم) را در حالتي كه اسلام داشته، حتّي براي يك لحظه ي كوتاه ملاقات نموده و مسلمان هم از دنيا رفته است.
6.. تابعي در لغت به معني پيرو و دنباله روست و در اصطلاح عبارتست از شخصي كه صحابي رسول خدا (صلي الله عليه و آله وسلم) را ملاقات نموده و مسلمان هم از دنيا رفته است.
7.(جلال الدين سيوطي، تدريب الراوي، بيروت، دارالکتب العربي، ۱۴۱۴هـ.ق، ج۱، ص۲۳.)