نتيجه: شيخ طوسي به همهي کتب و روايات محمّد بن علي بن محبوب دسترسي داشته و روايات فراواني از وي در کتاب تهذيب و استبصار نقل نموده است و طريق خود را در مشيخه و فهرست بيان کرده که با بررسيهاي انجام شده مشخّص گرديد که طريق شيخ به محمّد بن علي بن محبوب در مشيخه ضعيف است؛ ولي در الفهرست پنج طريق دارد که سه طريق آن ضعيف و دو طريق ديگر صحيح ميباشد.
با استفاده از قاعده (تعويض سند) ميتوانيم به تصحيح صدها رواياتي که شيخ در تهذيب و استبصار از محمّد بن علي بن محبوب نقل نموده بپردازيم و اين يکي از فوايد مهمّ آشنايي با طريق شيخ در الفهرست است.
2. در مواردي شيخ طوسي، احاديثي را از صاحب اصل و صاحب کتاب نقل کرده و اوايل اسناد را جهت اختصار حذف نموده است؛ ولکن در مشيخه، طريق خود را به آن راويان ذکر نکرده است، در نتيجه حديث از جهت سند مرسل و ضعيف ميباشد؛ ولي با مراجعه به الفهرست ميتوانيم در جريان طريق شيخ قرار بگيريم و به تصحيح اسناد اين دسته از روايات بپردازيم و واسطههاي در نقل را شناسايي و آنها را از ارسال خارج کنيم.
از جمله اين موارد، احاديثي است که از دو راوي معروف، حريز بن عبدالله سجستاني و اسحاق بن عمار نقل کرده است.
روايات حريز
حريز بن عبدالله سجستاني از اصحاب امام صادق عليه السلام است، نام اين راوي در حدود 1130 مرتبه در اسناد روايات تهذيب و استبصار تکرار شده و شيخ طوسي روايات فراواني را از وي در اين دو کتاب نقل کرده است؛ ولکن طريق شيخ به اين راوي در مشيخه ذکر نشده است، در نتيجه اين روايات از جهت سند، مرسل و ضعيف محسوب ميگردد؛ ولي وقتي به فهرست شيخ مراجعه ميکنيم، ميبينيم طريق خود را به اصول و کتب حريز ذکر نموده است. در کتاب فهرست ذيل عنوان «حريز بن عبدالله السجستاني» آمده است:
«ثقة؛ له کتب منها کتاب الصلاة؛ کتاب الزکاة؛ کتاب الصيام؛ النوادر تعدّ کلّها من الاصول اخيرنا برواياته:
الشيخ ابوعبدالله؛ محمّد بن محمّد بن النعمان (امامي ثقة) عن جعفر بن محمّد بن قولويه (امامي ثقة) عن ابيالقاسم؛ جعفر بن محمّد العلوي الموسوي (مختلف فيه)