رساله‌هاي مستقل بحارالانوار - صفحه 183

جمع‌آورى و حفظ احاديث و كثرت اساتيد به مقام شيخ منتجب‌الدين مى‏رسد. موضوع اين کتاب چنان‌که از نام آن پيدا است، فهرست اسامى علماى شيعه و كتاب‌هاى آنان است. شيخ منتجب‌الدين كتاب حاضر را به امر «عزّالدين يحيى‌ بن ابى الفضل» نقيب قم نوشته است‏. متن اين كتاب در جلد 102 در صفحات 200 تا 297 آمده است.

21ـ رسالة الخلعية

رساله‌ي مختصري است از سيّد ميرمحمّدباقر داماد(م1040هـ) است. آنچه در شخصيّت علمى ايشان غلبه دارد، مهارت وى در حکمت و فلسفه است؛ به‌ طورى که او را «معلّم ثالث» خوانده‌اند و او نيز خود را «معلّم» مى‌خواند و شأن خود را کمتر از ابونصر فارابى نمى‌ديد. از اين‌رو، در برخى از تأليفات خويش مى‌گويد: «قال شريکنا فى التعليم ابونصر فارابي.»۱ و بهمنيار را که از بزرگ‌ترين شاگردان ابن‌سينا بود، شاگرد خويش مى‌پنداشت و اگر مى‌خواست، از او قولى نقل کند، مى‌گفت: «قال تلميذنا بهمنيار»۲ ؛ شاگرد ما بهمنيار گفت.
اين رساله در باب حالات نماز بوده و وجه تسميه‌ي آن به ‌خاطر تشبيه كردن نماز به: خلع النفس از بدن در هنگام نماز خواندن است؛ بنابراين، بعضي قايل هستند كه اسم آن مي‌بايست «الخلعة» باشد.۳ علّامه مجلسي اين رساله را در ضمن منتخب كتاب سلافة العصر سيّدعليخان شيرازي بيان مي‌كند. متن اين رساله در جلد 106 در صفحات125 تا 145 آمده است.

ملحقات

در اين بخش، سه دسته از کتب بيان مي‌شود:
1. کتبي که فقط بخشي از آن در زمان علّامه مجلسي موجود بوده و علّامه نيز همان قسمت را در بحارالانوار آورده است.
2. کتبي که بعد از تأليف بحارالانوار به‌ وسيله‌ي ميرزا حسين نوري صاحب مستدرک الوسائل به بحارالانوار افزوده شده است.
3. کتبي که ايشان فقط منتخب آن را ذکر کرده است.

22ـ جنة المأوى‏‏

اين كتاب از آثار علّامه حاج ميرزا حسين نوري(م1320ق) است. ميرزاي نوري، فقيه امامي، محدّث، مفسّر و شاعر و يک رجالي متبحّر بوده و نزد شيخ العراقين عبدالحسين تهراني، شيخ مرتضي انصاري، حاج ملاعلي کني، ميرزا محمّدحسن شيرازي و سيّد مهدي قزويني تلمّذ نمود.
اين كتاب در قالب 59 حکايت، شرح حال كساني است كه به ديدار امام زمان صلي الله عليه وآله در زمان غيبت كبري نايل شده‌اند؛ در اين کتاب مناقب امام زمان صلي الله عليه وآله نيز بيان شده است. اين كتاب به‌ وسيله‌ي علّامه نوري به بحار الانوار اضافه شده و به‌ صورت مستقل به چاپ نرسيده است. متن اين کتاب در جلد 53 در صفحات 199 تا 317 آمده است.

23ـ تفسير النعماني

اين رساله را محمّد بن إبراهيم نعماني از علماي قرن چهارم و از شاگردان ثقةالاسلام کليني است و اين تفسير را با اسناد خود از امام صادق عليه السلام و ايشان نيز از امام علي عليه السلام روايت کرده است.۴ اين رساله فقط قطعه‌اي از آن باقي‌مانده و به ‌دست علّامه مجلسي رسيده است۵ و موضوع آن اصناف و انواع آيات قرآن و هم‌چنين تفسير بعضي از آيات قرآن كريم است.۶ متن اين رساله در جلد90 در صفحات 1 تا 97 آمده است.

24ـ الفيض القدسي

اين كتاب از آثار حاج ميرزا حسين نوري معروف به محدّث نوري(م1320هـ) است. موضوع اين كتاب، شرح حال علّامه محمّد باقر بن محمّدتقي‏ مجلسي است.۷ متن اين كتاب نيز به‌ وسيله‌ي علّامه نوري به بحارالانوار در جلد 102 در صفحات 2 تا 175 اضافه شده و به‌ صورت مستقل به‌ چاپ نرسيده است.

1.. تذکرة الاولياء، محمّد بن سليمان تنکابني، ص۱۷۸.

2.. قصص العلماء، محمّد تنکابني، ص۳۳۳.

3.. الذريعة إلي تصانيف ‏الشيعة، ج‏۷، ص۲۴۱.

4.. الذريعه إلي تصانيف ‏الشيعه، ج‏۴،‌ ص۳۱۸.

5.. امل الآمل، شيخ حرّ عاملي، ج۲، ص۲۳۲.

6.. تعليقة أمل‏الآمل، ميرزا عبدالله افندي اصفهاني‏، ص۲۳۶.

7.. الذريعه إلي تصانيف ‏الشيعه، ج‏ ۱۶،‌ ص۴۰۸.

صفحه از 185