امام صادق علیه السلام
...أتاحَ اللَّهُ لِاُمَّةِ مُحَمَّدٍ رَجُلاً مِنّا أهلَ البَيتِ، يُشيرُ بِالتُّقى ويَعمَلُ بِالهُدى ولا يَأخُذُ في حُكمِهِ الرُّشا،... ثُمَّ يَأتينَا الغَليظُ القَصَرَةِ ذُو الخالِ وَالشّامَتَينِ، القائِمُ العادِلُ الحافِظُ لِمَا استودِعَ، يَملَؤُها قِسطاً وعَدلاً كَما مَلَأَهَا الفُجّارُ جَوراً وظُلماً.
...خداوند، مردى از ما اهل بيت را مقدّر كرده كه به پرهيزگارى، راهنمايى و به هدايت، رفتار مىكند و در حكمش رشوه نمىگيرد... سپس آن مرد ستبر نيرومند خالدار نشاندار، قائم به عدالت و حافظ امانتهاى به او سپرده شده، مىآيد و زمين را از عدل و داد پر مىكند، همان گونه كه بدكاران، آن را از ظلم و ستم پر كردهاند.
الإقبال : ج۳ ص۱۱۶
دانشمحوری
كانَ خَارِجاً مِنْ سُلْطَانِ الْجَهَالَةِ
ترجمه و شرح
«از سلطة نادانیها رها بود».
جهالت و نادانی، از بزرگترین مصایب و بلایای دنیاست. این بلا مقدمۀ ابتلائات بزرگ و کوچک دیگری است و در نهایت، صاحب خود را در کوتاهترین زمان به زمین میزند و هلاک میکند. مصیبت نادانی به اندازهای بزرگ است که پیامبر صلی الله علیه وآله به امیرالمؤمنین علیه السلام میفرماید: ای علی هیچ فقری شدیدتر از نادانی نیست.۱
تاریخ مملو از انسانهای نادانی است که با وجود قرار گرفتن در موقعیتهای بسیار استثنایی و برخوردار شدن از فرصتهای طلایی، تنها به سبب جهالت و نادانی، فرصت خود را بر باد دادند و درنتیجه چیزی جز خواری و نابودی و گاه پشیمانی نصیبشان نشده است. بیگمان، دردی بدتر از نادانی متصور نیست. با نادانی، کار خطا درست پنداشته میشود، تذکرها و نصیحتهای خیرخواهان و اندیشمندان و اهل تجربه شنیده نمیشود، رفتارها یا با افراط همراه است یا با تفریط، از دانایان دوری میشود، استبداد به رأی رخ مینماید، خواهشها و تمایلات سلطه مییابد و هر کوششی از سوی فرد نادان بر گمراهی و انحراف او میافزاید. انسان نادان، همچون فرد گرفتار در باتلاق، با هر حرکتی، بیشتر در نادانی فروخواهد رفت و در زمانی کوتاه، نابودی ارمغان آن است.۲ بنابراین، تباهی هر امری و ریشۀ هر بدیای در جهالت و نادانی است.۳
امام مجتبی علیه السلام راه رهایی از جهالت را در یک جمله خلاصه کرده است:
1.. المحاسن: ص۱۷: يا علي إنه لا فقر أشد من الجهل.
2.. ر.ک: منتخب میزان الحکمة: ج۱ ص۲۱۲ ح ۱۲۳۴ ـ ۱۲۵۱.
3.. همان: ح ۱۲۳۶ ـ ۱۲۳۷.