نگاهی به سازوکار ثواب و عقاب الهی - صفحه 93

بترساندش.۱ در روایت مشهور دیگری، برترین جهاد، امر به معروف و نهی از منکر نزد حاکم ظالم دانسته شده است.۲

ج. نقش نفوذ عمل در اثر آن

گاهی خود عمل دارای ویژگی‌هایی است که نفوذ خاصی دارد و باعث گسترش حوزه تأثیرگذاری آن می‌شود و بدین وسیله بر ارزش آن افزوده می‌شود. عملی که تبدیل به یک سنت می‌شود، یکی از مصادیق بارز این عنوان است. در چنین مواردی، وقتی عملی بنیاد می‌شود، از سوی آحاد مردم، پیوسته در حال انجام و در حال افزایش است. از این رو، باید در پاداش و عقاب نیز این افزایش لحاظ شود. پیامبر اکرم _ صلی الله علیه و آله و سلم _ در این باره می‌فرمایند:


هر کس سنّتی نیکو پی نهد، اجر عمل خودش و اجر کسانی که تا روز قیامت به آن عمل می‏کنند، از آنِ اوست؛ بی‏آن که از اجر آنها چیزی کم شود.۳

در برخی روایات نیز برای صلوات فرستادن بر پیامبر _ صلی الله علیه و آله و سلم _ و خاندانش، ثواب فراوان و خیلی زیادی نقل شده است.۴ پس می‌توان گفت این کار هم، یکی از مواردی است که اثر فعل در آن افزایش می‌یابد و کفه حسنات را سنگین می‌سازد. شاید از آن رو که توجه به پیامبر _ صلی الله علیه و آله و سلم _ و خاندانش _ که هدایتگران جوامع و نسل‌هایند _ در هدایت پذیری فرد و دیگرانی که ناظر یا شنونده‌اند، تأثیر گذار است؛ زیرا بدین وسیله، الگوهای مناسب در مسیر هدایت برجسته می‌شوند؛ امری که تثبیت هر چه بیشتر دین و دینداری را در پی دارد. در اینجا نیز این آثار فراوان عمل است که با پیوست بدان، ارزشی فوق العاده و بیش ازحد انتظار به آن می‌بخشد و سزاوار پاداشی به مراتب بیشتر از وزن ظاهری عمل می‌گردد.

در موارد دیگر نیز به سنگینی بسیار زیاد یک عمل در ترازوی سنجش اعمال اشاره شده است۵ که می‌توان گفت در آنها نیز امری غیر از شاکله ظاهری عمل، ارزش آفرین

1.. السرائر، ج‏۳، ص۶۳۴.

2. ان افضل الجهاد كلمة عدل عند امام جائر (الكافی، ج۵، ص۵۹، ح۱۶؛ تهذیب الأحكام، ج۶، ص۱۷۷، ح۳۶۰).

3.. الكافی، ج‏۵، ص‏۹، ح‏۱؛ الخصال، ص‏۲۴۰،ح‏۸۹؛ بحار الأنوار، ج‏۱۰۰، ص‏۲۳، ح‏۱۵.

4.. ما فی المیزان شی‏ء أثقل من الصلاة علی محمد و آل محمد (الكافی، ج۲، ص۴۹۴، ح۱۵؛ قرب الاسناد، ص۱۴، ح۴۵).

5.. عیون أخبار الرضا، ج۱، ص۴۰، ح۹۸.

صفحه از 103