تحلیل روانشناختی طبقه‌بندی ارتباطات فردی در احادیثِ انواع دوستان - صفحه 75

از آنجا که بحث نگرش انجام شد، در اینجا تنها به بحث سوم می پردازیم که می‌توان به آن عنوان «آفات روابط» داد. آنچه که در این حدیث در باره آفات برشمرده شده است، عبارت‌اند از: 1. طمع‌ورزی و استفاده کارکردانه افراطی از رابطه؛ 2. پرخاشگری؛ 3. چاپلوسی؛ 4. فریبکاری. بنا بر این، جستارهای این حدیث را می‌توان چنین کاوید:

1. تمام آنچه در باره عوامل شکل‌دهنده جاذبه میان‌فردی و روابط نزدیک گفته شد، را می‌توان با ساختن «عکس قضیه»، به‌عنوان موانع و آفات روابط میان‌فردی نام برد.

▪ برخی از این‌ها جاذبه و محبت میان‌فردی را خشک می‌کنند و برخی دوستی را به رابطه دوستانه و آن را به رابطه‌ای کارکردی و یا حتی به خصومت و دشمنی تنزل می‌دهند.

▪ به‌طور کلی می‌توان گفت که هر چیزی که باعث ایجاد خودانگاره منفی از خود، از دیگران و یا از موقعیت می‌شود، آفتی برای اختلال رابطه، جدایی و ایجاد تنهایی است، که نتایج وخیمی چون پایین آمدن عزت نفس، اعتماد به نفس، افسردگی، اضطراب، غم‌زدگی و حتی پرخاشگری نسبت به دیگران دارد. این انگاره‌های منفی _ که به عاطفه‌‌ای منفی می‌انجامد _ ممکن است که زیربنای تکاملی در احساس به خطر افتادن بقا داشته باشند.

2. یکی از موارد اختلالی در حدیث طمع‌ورزی است که در تحقیقات اثبات شده است، افرادی که نسبت به دیگران بی‌اعتنا هستند، در نتیجه نمودهای رفتاری نامناسبی را از خود نشان می‌دهند و همین، موجب ایجاد انگاره‌ منفی شخص مقابل از او، و نیز از خود به‌عنوان یک قربانی می‌شود.۱ طمع‌ورزی، سویِ شدت‌ یافته بی‌اعتنایی به دیگران است.

3. برخی ویژگی‌های فردی مورد شناسایی قرار گرفته‌اند که به ‌شدت در جاذبه‌های میان‌‌فردی و ایجاد روابط سودمند هستند که از جمله آنها صمیمیت و کم ‌بودن واکنش‌های همراه با عصبانیت است۲. از این رو، پرخاشگری _ که ویژگی مقابل چنین مؤلفه‌ای است _ چیزی جز تیرگی روابط نخواهد داشت.

4. چاپلوسی را می‌توان به یکی از این دو گونه لحاظ کرد:

▪ از نگاه اخلاقی به‌عنوان ملکه‌ای ناشایست که هدف آن استفاده ابزاری از طرف

1.. Aversive interpersonal, ۱۹۹۳

2.. Personal relationships ۲ : Developing personal relationships (pp. ۲۰۵–۲۳۰)

صفحه از 80