تحلیل روانشناختی طبقه‌بندی ارتباطات فردی در احادیثِ انواع دوستان - صفحه 64

البته نگرش‌ها گر چه به‌ تدریج شکل گرفته و استحکام می‌یابند، و از این ‌رو، به سختی تغیرپذیرند، اما در شرایط خاصی مانند در معرض تبلیغات فراوان رسانه‌ای، و یا عروض انگیزه‌های لحظه‌ای قابل تغییرند. از نگرش‌ها می‌توان در فرایند پیش‌بینی رفتار استفاده کرد. این که نگرش‌ها چگونه به دست می‌آیند، مورد تحقیقات بسیاری در روانشناسی اجتماعی قرار گرفته است. نگرش‌ها را می‌توان به نگرش‌های در دسترس و نگرش‌های مخفی تقسیم کرد.

همچنین از آنجا که انگیزش‌ها یا فردی هستند و یا اجتماعی، مطالب و تقسیمات یاد شده بر اساس شباهت و تفاوت نگرش‌ها را می‌توان در مورد گروه‌های اجتماعی کوچک و بزرگ، جوامع، و فرهنگ‌ها، خرده فرهنگ‌ها نیز جاری دانست.

حدیث دوم: عاطفه و نیاز متقابل

«عاطفه» و «نیازمندی متقابل» را می‌توان ملاک تقسیم‌بندی سه‌گانه روابط در این حدیث دانست:

الف. دسته اول که در آن هم ملاک نیازمندی وجود دارد و هم عاطفه متقابل، دقیقاً همان دوستی است که در جدول دسته‌بندی‌ها آمد. از این ‌رو، واژه الأَخُ الَّذی هُوَ لَکَ و لَهُ معادل همان صدیق (با زیربنای دوسویگی عاطفی‌ _‌ تعهدی و سوددهیِ دوسویه دوستی با حفظ استقلال طرفین) و با همان بارِ معنایی و احکام و ویژگی‌های آن است. این بخش دو نکته مهم را مورد اشاره قرار می‌دهد:

1. چنان که گفتیم، دوسویگی عاطفی و تعهدی (با حفظ استقلال شخصیتی) از مهم‌ترین سازه‌های دوستی هستند. در این نوع ارتباط هم شخص «الف» برانگیختگی مثبتی را تجربه می‌کند و آن را بُروز می‌دهد، و هم شخصِ «ب» واکنش‌های متقابلی به شخص «الف» دارد. چنین تعامل دونفره‌ای به حرکت هر دو در جهت یک رابطه مبتنی بر دوست داشتنن متقابل می‌گردد. وقتی فرد تعامل‌کننده ارزشیابی مثبتِ خود از دیگری را با گفتار یا عمل خود انتقال می‌دهد، این بازخورد مثبتِ دوجانبه به طور دَوَرانی پیش رفته و به فزونی و استحکام این رابطه می‌انجامد.

صفحه از 80