77 ـ قاضى

1

پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله:

۰.شِرارُ اُمَّتي مَن يَلِي القَضاءَ، إنِ اشتَبَهَ عَلَيهِ لَم يُشاوِر، وإن أصابَ بَطِرَ، وإن غَضِبَ عَنَّفَ، وكاتِبُ السُّوءِ كَالعامِلِ بِهِ ؛^۱

۰.مشورت نكردن قاضيان هنگام ترديد روش بدان امّت من است؛ آنانى كه اگر حكمشان هم درست باشد، مغرور مى‏شوند....

2

امام صادق عليه‏السلام:

۰.اِعلَمْ أنّ ضارِبَ عَلِيٍّ عليه‏السلام بالسَّيفِ وقاتِلَهُ لَوِ ائتَمَنَني واستَنصَحَني واستَشارَني ثُمّ قَبِلتُ ذلكَ مِنهُ لأَدَّيتُ إلَيهِ الأمانَةَ ؛^۲

۰.مشورت خواستن و طلب خير خواهى و سپردن امانت اگر از قاتل على عليه‏السلام نيز باشد و آن را بپذيرم، حقش را ادا مى‏كنم.

3

پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله:

۰.اِذا حَكَموا بِغَيْرِ عَدْلٍ اِرْتَفَعَتِ الْبَرَكاتُ؛^۳

۰.هنگامى كه به غير عدالت حكم كنند، بركت‏ها از بين مى‏روند. 4

امام على عليه‏السلام:

۰.العَدلُ عَلى أربَعِ شُعَبٍ: غامِضِ الفَهمِ، وغَمْرِ العِلمِ، وزَهرَةِ الحُكمِ، ورَوضَةِ الحِلمِ؛^۴

۰.عدالت، چهار بخش دارد: شناخت پيچيدگى‏ها، آگاهى گسترده، قدرت مطبوع و بُردبارىِ بى‏دريغ.

5

پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله:

۰.إنَّ اللّه‏َ مَع القاضي ما لَم يَجُرْ، فإذا جارَ تَخَلَّى عَنهُ ولَزِمَهُ الشيطانُ ؛^۵

۰.ظلم قاضى باعث مى‏شود كه خدا او را رها كند و يارى‏اش نكند و شيطان، همراه او شود.

6

امام صادق عليه‏السلام:

۰.القُضاةُ أربَعةٌ: ثلاثةٌ في النارِ وواحِدٌ في الجَنَّةِ: رجُلٌ قَضى بجَورٍ وهُو يَعلَمُ فهُو في النارِ، ورَجُلٌ قَضى بجَورٍ وهو لا يَعلَمُ فهُو في النارِ، ورجلٌ قَضى بالحَقِّ وهُو لا يَعلَمُ فهُو في النارِ، ورجُلٌ قَضى بالحَقِّ وهو يَعلَمُ فهُو في الجَنَّةِ ؛^۶

۰.قاضيان چهار گروهند: سه گروه در آتشند و يك گروه در بهشت. مردى كه دانسته حكم ناحق صادر كند، اين قاضى در آتش است. مردى كه ندانسته [و بى‏اطلاع از احكام و قوانين] حكم ناحق دهد، اين نيز در آتش است. مردى كه ندانسته حكم درست و حق صادر كند، اين هم در آتش است و مردى كه دانسته حكم حق و درست را صادر كند، اين قاضى در بهشت است.

7

پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله:

۰.المُقسِطُونَ عندَ اللّه‏ِ يَومَ القِيامَةِ على مَنابِرَ مِن نورٍ عن يَمينِ الرَّحمنِ، وكِلتا يَدَيهِ يَمينٌ، الذينَ يَعدِلُونَ في حُكمِهِم وأهلِيهِم وما وُلُّوا ؛^۷

۰.دادگرانِ از نظر خداوند، در روز قيامت بر فراز منبرهاى نورانى در سمت راست خداوند رحمانند ـ و هر دو دست خدا راست است ـ همان دادگرانى كه در حكومت (داورى) خود و در ميان خانواده خويش و نسبت به هر كسى كه سرپرست آنها هستند به عدالت رفتار مى‏كنند.

8

امام صادق عليه‏السلام:

۰.إيّاكُم أن يُحاكِمَ بعضُكُم بَعضا إلى أهلِ الجَورِ، ولكنِ انظُرُوا إلى رجُلٍ مِنكُم يَعلَمُ شيئا مِن قَضايانا فاجعَلُوهُ بينَكُم، فإنّي قد جَعَلتُهُ قاضيَا فتَحاكَمُوا إلَيهِ ؛^۸

۰.مبادا فردى از شما (شيعيان) از ديگرى نزد سلطان ستمگر شكايت كند. بلكه ببينيد چه كسى از خود شما با احكام و داورى‏هاى ما آشناست همو را ميان خود داور قرار دهيد؛ زيرا كه من او را قاضى شما قرار داده‏ام. پس براى داورى ميان خود، نزد او رويد.

9

امام صادق عليه‏السلام:

۰.أنّهُ اشتكى عينَهُ، فعادَهُ رسولُ اللّه‏ِ صلى‏الله‏عليه‏و‏آله، فإذا عَليُّ عليه‏السلام يصيحُ، فقالَ لَهُ النّبيُّ صلى‏الله‏عليه‏و‏آله: أجَزَعا أم وَجَعا يا عليُّ ؟ قالَ: يا رسولَ اللّه‏ِ، ما وَجِعتُ وَجَعا قَطُّ أشَدَّ مِنهُ. قالَ: يا عليُّ، إنّ مَلَكَ المَوتِ إذا نَزَلَ لِيَقبِضَ رُوحَ الفاجِرِ نزَلَ مَعهُ بِسَفُّودٍ مِن نارٍ فَيَنزِعُ رُوحَهُ بهِ فَتَصيحُ جَهنَّمُ ! فاستَوى عليٌّ عليه‏السلام جالِسا، فقالَ: يا رسولَ اللّه‏ِ، أعِدْ عَلَيَّ حَديثَكَ فَقَد أنساني وَجَعي ما قُلتَ، فهَل يُصيبُ ذلكَ أحَدا مِن اُمَّتِكَ؟ قالَ: نَعَم، حُكّاما جائرِينَ، وآكِلَ مالِ اليَتيمِ، وشاهِدَ الزُّورِ ؛^۹

۰.ـ به نقل از پدرش ـ فرمود: على عليه‏السلام از درد چشم شكايت و ناله مى‏كرد، پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله به عيادتش رفت و به او فرمود: اى على! ناشكيبايى مى‏كنى يا از درد مى‏نالى؟ عرض كرد: اى رسول خدا! هرگز دردى به اين سختى نديده‏ام. پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله فرمود: اى على! زمانى كه ملك الموت براى گرفتن جان گنهكار فرود آيد، سيخى آتشين با خود مى‏آورد و به وسيله آن جان او را مى‏گيرد و دوزخ فرياد مى‏كشد! على عليه‏السلام راست نشست و عرض كرد: اى رسول خدا! سخن خود را برايم تكرار كنيد؛ زيرا از شدّت درد متوجه نشدم چه فرموديد. آيا اين عذاب به كسى از امّت شما هم مى‏رسد؟ پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله فرمود: آرى، قاضيان حق كُش و خورنده مال يتيم و شهادت دهنده به دروغ.

10

پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله:

۰.مَنِ ابتَغى القَضاءَ وسَألَ فيهِ الشُّفَعاءَ وُكِلَ إلى نفسِهِ، ومَن اُكرِهَ علَيهِ أنزَلَ اللّه‏ُ علَيهِ مَلَكا يُسَدِّدُهُ ؛^۱۰

۰.هر كه جوياى منصب قضاوت باشد و براى رسيدن به آن متوسّل به اين و آن شود، خداوند او را به خودش واگذارد و هر كه مجبور به پذيرفتن آن شود، خداوند فرشته‏اى بر او فرو فرستد كه استوارش بدارد.