جایگاه فرزند بزرگ‌تر
در زیرمجموعه فرزندان، بر اساس برخی از روایات، فرزند پسر ارشد، جایگاه بالاتری در میان برادران و خواهران خود، دارد. رابطه امام رضا علیه السلام در این باره می‌فرماید:
الْأَخُ الْأَکْبَرُ بِمَنْزِلَةِ الْأَبِ.۱
همچنین، در روایات با تعابیر و الفاظ گوناگون بر این موضوع تأکید شده است که لوازم خاص پدر، پس از مرگش، به پسر بزرگ‌تر به ارث می‌رسد.۲ به ارث رسیدن وسائل خاص پدر به فرزند پسر بزرگ، نشان از جایگاه خاص فرزند پسر بزرگ‌تر در خانواده، به خصوص در زیرمجموعه فرزندان دارد. به صورت کلی می‌توان این گونه برداشت کرد که پسر بزرگ در نبود پدر، با دارا بودن آن وسائل خاص، در جای پدر قرار گرفته است.
شاهد دیگر بر جایگاه بالاتر پسر ارشد، روایاتی است که می‌گوید، اگر در نبود پدر، برادران در امر تزویج خواهر خود اقدام کنند، برادر بزرگ‌تر نسبت به دیگران اولویت دارد و اگر برادران به صورت همزمان خواهر خود را تزویج کنند، عقدی که برادر بزرگ‌تر بسته است، از اعتبار برخوردار است و عقد دیگران باطل است.۳
مجموعه روایات مذکور نشان می‌دهد که فرزند پسر بزرگ در زیرمجموعه فرزندان، جایگاه بالاتری نسبت به برادران و خواهران خود دارد.
بحث و نتیجه‌گیری
با توجه به آنچه مطرح گردید، در خانواده زیرمجموعه والدین از جایگاه بالاتری برخوردار بوده و زیرمجموعه فرزندان باید نسبت به آن مطیع باشد؛ اما در زیرمجموعه والدین مرد از جایگاه بالاتری برخوردار است و زن در جایگاه دوم قرار دارد. در زیرمجموعه فرزندان نیز پسر بزرگ از جایگاه و نفوذ بیشتری برخوردار است. بنا بر این، می‌توان گفت که مرد در خانواده در رأس بوده و برترین جایگاه را دارد و زن در جایگاه دوم قرار داشته و فرزندان نیز در جایگاه سوم هستند.
در تبیین این الگو باید گفت که خانواده یک واحد اجتماعی کوچک است و باید همانند دیگر اجتماعات انسانی، سرپرست و مدیر داشته باشد. از سوی دیگر، با توجه به
1.. تهذیبالأحکام، ج۷، ص۳۹۳، ح۵۱.
2.. الإستبصار، ج۴، ص۱۴۵، ح۱ - ۵.
3.. تهذیبالأحکام، ج۷، ص۳۸۷، ح۲۹.
