الگوی اسلامی سلسله مراتب در خانواده با رویکرد روانشناختی - صفحه 84

شوهر هستند۱ و گروه دوم، زنانی که نسبت به شوهر نافرمانی می‌کنند. تقسیم زنان به مطیع و سرکش، با معنای اول قوامیت، یعنی مدیریت و سرپرستی، سازگاری دارد، نه با معنای دوم؛ چرا که معنا ندارد بگوییم مردان مراقبت کننده از زنان هستند و برخی از زنان از آنها اطاعت می‌کنند و برخی دیگر سرکشی می‌کنند. در مقابل، می‌توان با در نظر گرفتن معنای اول، چنین گفت که مردان سرپرست و مدیر زنان هستند و گروهی از زنان در قبال این مدیریت، فرمانبردار بوده و گروهی دیگر نافرمانی و سرکشی می‌کنند.

از سوی دیگر، محدود کردن اطلاق قنوت و نشوز به مسائل جنسی هیچ وجهی نداشته و با صدر آیه سازگار نیست و مقتضای این مدیریت _ که با دو تعلیل فضیلت‌های خدادادی و انفاق اثبات شده‌ _ این است که زن در تمام شؤون این مدیریت، مطیع شوهر باشد و نه فقط در خصوص مسائل جنسی.

نکته دیگر، شیوه برخورد مرد با همسر نافرمان خود است؛ یعنی سه مرحله موعظه، دوری کردن و تنبیه. این شیوه نشان از جایگاه بالاتر مرد نسبت به همسرش دارد؛ در حالی که طبق آیه 128 این سوره، اگر شوهر نسبت به وظایف خود در قبال زن کوتاهی کند، زن اجازه ندارد که با شوهرش برخورد داشته و او را تنبیه نماید، بلکه حاکم شرع _ که جایگاه بالاتری از مرد دارد _ چنین خواهدکرد.

و نکته آخر، کلام امام صادق علیه السلام در اثبات جایگاه برتر مرد نسبت به همسرش، با کمک این آیه است. ابراهیم بن محرز می‌گوید از امام صادق علیهم السلام در باره مردی سؤال کردم که به زن خود می‌گوید: «أَمْرُکِ بِیَدِکِ»؛ اختیار تو با خودت است و حضرت در پاسخ او فرمودند:

أَنی یَکُونُ هَذَا وَ اللَّهُ یَقُولُ الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلی النِّساءِ لَیْسَ هَذَا بِشَیْ‏ءٍ؛۲

چه طور چنین چیزی ممکن است؛ در حالی که خداوند متعال می‌فرماید مردان سرپرست زنان هستند. پس گفته آن مرد تأثیری ندارد.

آیه ششم سوره تحریم

خداوند متعال در این آیه شریفه می‌فرماید:

«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَکُمْ وَ أَهْلیکُمْ ناراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَة».

شواهد متعددی وجود دارد که نشان می‌دهد مخاطب آیه مردان هستند و در نتیجه،

1.. تفسیر من وحی القرآن، ج‏۷، ص۲۲۷؛ تفسیر منهج الصادقین فی إلزام المخالفین، ج‏۳، ص۲۰.

2.. تهذیب‏الأحکام، ج۸، ص۸۹.

صفحه از 100