کار مضاعف و همّت مضاعف در سخن و سيره پيشوايان دين - صفحه 211

رسول خدا صلي الله عليه و آله در هيچ مجلسي نمي‌نشست و بر نمي‌خاست مگر با ياد خدا. (همان،
ص 151)
بنا بر اين، يکي از علل موفقيت و دريافت مُهر قبولي در کار و همّت اسلامي، آغازگري با نام خالق يکتاست.

ج. دور انديشي و احتياط

«حزم» در لغت به معناي «محکم و استوار ساختن امري، هوشياري، پيش‌بيني و دورانديشي»
( فرهنگ معين، واژه حزم) آمده است.
در آيين اسلام، انسان مؤمن بايد از درک، درايت، دورانديشي و احتياط برخوردار باشد. در آغاز هر کاري، بايد شناخت دقيقي از مراحل کار، از ابتدا تا پايان داشته باشد و سپس تجهيزات و مقدّمات آن را فراهم کند و متناسب با مراحل کار، استفاده نمايد تا از آفات و خطرات، مصون بماند. حضرت علي عليه السلام در همين مقوله مي‌فرمايد:
من راقب العواقب، سلم من النوائب؛
آن که در عاقبت کارها دقيق شود، از گرفتاري‌ها مصون مي‌ماند. (غرر الحکم ودرر الکلم، ص ۴۷۶، ح ۱۰۹۱۸)

حزم (استواري کار) و احتياط، در سيره پيشوايان دين، بسيار تأکيد شده است.
مولاي متقيان علي عليه السلام پيش شرط پيروزي‌ها را در گرو به کارگيري حزم و احتياط مي‌داند و مي‌فرمايد:
الظفر، بالحزم و الحزم، بالتجارب؛
پيروزي با دورانديشي، و دورانديشي با تجربه‌ها به دست مي‌آيد. (همان، ص ۴۴۴، و ۴۷۴، ح ۱۰۸۶۴)

يکي از بازتاب‌هاي دورانديشي، عدم شرم‌ساري و عذرخواهي است. مولاي متقيان مي‌فرمايد:
اياک و ما يعتذر منه؛
از انجام کاري که عذرخواهي و شرم‌ساري تو را در پي دارد بپرهيز. ( نهج البلاغه،
نامه ۳۳)

در نگاه امام عليه السلام، حزم و احتياط، سبب زدودن شک و ترديد و ايجاد حالت يقين و به تبع آن قدم نهادن در راه حق و راست است:
امسک عن طريق اذا خفت ضلالته، فانّ الکفّ عند حيرة الضلال خير من رکوب الاهوال؛
در راهي که در آن ترس از گمراهي هست، قدم نگذار، که باز ايستادن در سرگرداني گمراهي، بهتر است از افتادن در کارهاي خطرناک. ( نهج البلاغه، نامه ۳۱؛ بحار الأنوار،
ج ۷۷، ص ۲۱۰)

صفحه از 223