إنّما الأعمال بالنيات و إنّما لكل امرئ ما نوي؛
تمام اعمال انسان به نيتش بر مي‌گردد و هر شخص بر اساس نيتي که دارد جزا مي‌بيند. (صحيح البخاري، ج ۱، ح ۱)
حضرت علي عليه السلام نيز اهميت نيت و خلوص قلب را به قدري مهم و سرنوشت‌ساز مي‌داند که بدون وجود آن هيچ عملي در پيشگاه خدا قبول نيست؛
انّک لن يتقبّل من عملک الا ما اخلصت فيه؛
هيچ عملي از تو در پيشگاه خداوند قبول نمي‌شود مگر آن که آن را با خلوص انجام داده باشي. (غرر الحکم ودرر الحکم، ص ۱۵۵، ح ۲۹۱۳)
مولاي متقيان رابطه تنگاتنگي را بين نيت و عطايا و بخشش‌هاي الهي مي‌داند و معتقد است هر اندازه نيت، رضاي الهي باشد، به همان ميزان لطف و عنايت الهي شامل حال انسان مي‌شود:
علي قدر النية تکون من الله العطية؛
عطيه (بخشايش) الهي به اندازه نيت هر فرد است. (همان، ص ۹۲، ح ۱۵۹۴)
بنا بر اين، نيت خير و الهي، به منزله دروازه عمل صالح است و بدون آن، پاداشي نصيب فاعل نخواهد گرديد.
ب. آغاز کار با نام و ياد پروردگار
در فرهنگ اسلامي همان‌گونه که بايد براي انجام کار، خلوص نيت داشت، لازم است آغاز کار و عمل نيز با نام و ياد کسي شروع گردد که به انسان توفيق انجام کار و عمل صالح را مي‌دهد. اين کار علاوه بر آن‌که نوعي ادب مملوک در برابر مالک خويش است، شامل جنبه‌هاي معنوي بسياري از جمله نيک فرجام گشتن عمل مي‌شود. بنا بر سخن علامه طباطبائي، هر امري از امور، از بقا، آن مقدار نصيب خواهد داشت که خدا از آن امر، نصيب داشته باشد. (ر.ک: تفسير الميزان، ذيل آيه اوّل سوره حمد) در حقيقت، خلوص نيت و بسمله گفتن، دو روي يک سکه و غير قابل تفکيک و دو عمل توأم هستند.
رسول گرامي اسلام صلي الله عليه و آله در سخني مي‌فرمايد:
کلّ أمر ذي بال، لم يبدأ خير ببسم الله فهو ابتر؛
هر کار مهم و ارزش‌مندي که با نام خدا شروع نشود، ناقص و بدون نتيجه است. (بحار الأنوار، ج 107، ص 108)
بدون شک کاري که با نام و مدد از او آغاز مي‌شود، چنان آرامشي را بر جان و روح آدمي حاکم مي‌کند که ديگر او را از وابستگي افراطي به نتيجه باز مي‌دارد.
امام علي عليه السلام در حديثي ديگر مي‌فرمايد:
کان رسول الله صلي الله عليه و آله لا يجلس و لا يقوم الا علي ذکر الله؛
