جايگاه امام صادق علیه السلام در تفسير قرآن با توجه به روايات تفسيری ايشان - صفحه 96

وسط، بین اقتار و اسراف است». ۱

در تفسیر العیاشی، ذیل آیه «قُلِ اللَّهُمَّ مَالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتی الْمُلْكَ مَن تَشَاءُ وَ تَنزِعُ الْمُلْكَ مِمَّن تَشَاءُ وَ تُعِزُّ مَن تَشَاءُ وَ تُذِلُّ مَن تَشَاءُ بِیدِكَ الْخَیرُْ إِنَّكَ عَلی‏ كلُ‏ِّ شی‏ْءٍ قَدِیر»،۲ روایتی از داود بن فرقد، از امام صادق علیه السلام آمده است که امام معنای آیه را با تمثیل واضح ساخته است؛ بدین صورت که همان طور که گاهی شخصی پیراهن فرد دیگری را به تن می‌کند، همین طور نیز بنی امیه حکومت را از ائمّه علیهم السلام گرفته‌اند.۳

این گونه تمثیلات نیز _ که موجب تفهیم بهتر معانی آیات قرآن می‌شود _ تنها در روایات امام قابل مشاهده است.

روایات جری و تطبیق

شیوه اهل بیت علیهم السلام چنین است كه آیات را بر آنچه قابل تطبیق و متناسب با شرایط و احوال باشد، منطبق می‏كنند؛ اگر چه از مورد نزول آنها خارج باشد؛۴ برای نمونه ذیل آیه «... كلَُّمَا دَخَلَ عَلَیهَا زَكَرِیا الْمِحْرَابَ وَجَدَ عِندَهَا رِزْقًا قَالَ یا مَرْیمُ أنّی لَكِ هذَا قَالَتْ هُوَ مِنْ عِندِ اللهِ إِنَّ اللهَ یرْزُقُ مَن یشَاءُ بِغَیرِْ حِسَاب»،۵ از امام صادق علیه السلام ابتدا در تفسیر «إِنِّی نَذَرْتُ لَكَ ما فِی بَطْنِی مُحَرَّراً»، روایتی نقل شده كه به مقام محرّر اشاره می‌کند؛ یعنی كسی که در سكینه مسجد قرار دارد و از آن خارج نمی‌شود.۶ باز از پدر ایشان، امام باقر علیه السلام روایتی آمده که خلاصه آن چنین است:

روزی علی علیه السلام پس از آن که سه روز در خانه غذایی نداشتند، به خانه آمد و پیامبر صلی الله علیه وآله نیز در خانه آنها بود. در این هنگام فاطمه علیها السلام ظرفی از نان و گوشت آورد. علی علیه السلام فرمود: ای فاطمه این را از کجا آورده‌ای؟ فرمود : «هُوَ مِنْ عِندِ اللهِ إِنَّ اللهَ یرْزُقُ مَن یشَاءُ بِغَیرِْ حِسَاب»؛ این از جانب خدا است. خدا به هر كس بخواهد، بی‏شمار روزی می‏دهد. پس پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود: این مثل داستان زکریا است، هنگامی که بر مریم در محراب وارد شد و در نزد او غذایی دید و گفت: «یا مَرْیمُ أَنَّی لَكِ هذا قالَتْ: هُوَ مِنْ عِنْدِ اللهِ إِنَّ اللهَ یرْزُقُ مَنْ یشاءُ بِغَیرِ حِسابٍ»؛

1.. نور الثقلین، ج۳، ص۳۸۰.

2.سوره آل‌عمران، آیه ۲۶.

3.. تفسیر العیاشی، ج۱، ص۱۶۶، ح۲۳.

4.. ر. ک: تفسیر المیزان، ج۱، ص۴۲.

5.. سوره آل‌عمران، آیه ۳۷.

6.. نور الثقلین، ج‏۱، ص۳۳۲.

صفحه از 104