اسحاق بوده، چون اسحاق پدرشان بود.۱
_ از ابن عباس روایت شده: یهودیان گفتند و دروغ گفتند که ذبیح اسحاق بود.۲
_ از أصمعی نقل شده که از ابو عمرو بن علاء در باره ذبیح پرسیدم، گفت: ای أصمعی، عقلت کجا رفته؟ اسحاق کی در مکه بود؟ بلکه اسماعیل در مکه بود، و او کسی است که خانه را با پدرش بنا کرد و محل ذبح هم در مکه است.۳
و ... که در بین هر دو دسته، از نظر سندی روایات صحیح و ضعیف موجود است؛ لذا قابل احتجاج نیست. لکن این دو گروه، دلایل روایی خویش را به دلایل قرآنی استوار ساخته‌اند که در این بین، قایلین بر ذبیح بودن حضرت اسماعیل علیه السلام ، با رد دلایل گروه دیگر، نظر خویش را به اثبات رسانده‌اند. لذا در ضمن پرداختن به دلایل قرآنی قربانی منتخب بودن حضرت اسماعیل علیه السلام ، دلایل گروه مقابل نیز مطرح خواهد شد. این دلایل عبارت‌اند از:
1. خداوند متعال حضرت اسماعیل علیه السلام را به «صبر» وصف نموده است: «وَ إسْمَعِیلَ وَ إدْرِیسَ وَ ذَا الْكِفْلِ كُلٌّ مِنَ الصَّابِرِینَ»،۴ نه حضرت اسحاق علیه السلام را، و این در حقیقت صبر وی بر ذبح است.۵ در این جا (سوره صافات) نیز خداوند ذبیح را با «حلم» توصیف می‌کند: «فَبَشَّرْنَاهُ بِغُلامٍ حَلِیمٍٍٍ»،۶ در حالی که، چون ملائکه بشارت به حضرت اسحاق علیه السلام دادند، گفتند: «إنَّا نُبَشِّرُكَ بِغُلامٍ عَلِیمٍ»۷ .۸
2. در قرآن حضرت اسماعیل علیه السلام به صدق وعده وصف شده است: «وَ اذْكُرْ فِی الْكِتَابِ إسْمَاعِیلَ إنَّهُ کَانَ صَادِقَ الْوَعْدِ وَ كَانَ رَسُولاً نَبِیاً»،۹ چرا که پدرش را به صبر بر ذبح وعده
1.. جامع البیان، ج۲۳، ص۵۴؛ تاریخ الرسل و الملوک، ج۱، ص۲۷۰؛ ج۶، ص۵۶۲؛ تفسیر الثعلبی، ج۸، ص۱۵۳؛ الکشاف، ج۴، ص۵۶؛ مجمع البیان، ج۸، ص۷۰۷- ۷۰۸؛ تفسیر البغوی، ج۴، ص۳۶؛ تفسیر الخازن، ج۴، ص۲۲؛ البحر المحیط، ج۹، ص۱۱۹؛ تفسیر ابن کثیر، ج۷، ص۲۹- ۳۰؛ الدر المنثور، ج۵، ص۲۸۱؛.
2.. جامع البیان، ج۲۳، ص۵۳؛ روض الجنان، ج۱۶، ص۲۱۱؛ و... .
3.. تفسیر الثعلبی، ج۸، ص۱۵۳؛ الکشاف، ج۴، ص۵۶؛ مفاتیح الغیب، ج۲۶، ص۳۴۷؛ روض الجنان، ج۱۶، ص۲۱۳؛ مجمع البیان، ج۸، ص۷۰۸؛ البحر المحیط، ج۹، ص۱۱۹؛ و... .
4.. سوره انبیاء، آیه ۸۵: و اسماعیل و ادریس و ذو الکفل را [یاد کن] که همه از شکیبایان بودند.
5.. مفاتیح الغیب، ج۲۶، ص۳۴۷؛ روح المعانی، ج۱۲، ص۱۲۸.
6.. سوره صافات، آیه ۱۰۱: پس او را به پسری بردبار مژده دادیم.
7.. سوره حجر، آیه ۵۳: ما تو را به پسری دانا مژده میدهیم.
8.. تفسیر ابن کثیر، ج۷، ص۲۳.
9.. سوره مریم، آیه ۵۴: و در این کتاب از اسماعیل یاد کن، زیرا که او درست وعده و فرستادهای پیامبر بود.
