کاوشی در گستره نقل نخستین مکتوبات حدیثی امامیّه۱
محمّد مهدی کامیابی ۲
چکیده
میراث حدیثی شیعه، ریشه در مکتوبات اولیه‌ای دارد که اصحاب ائمه علیهم السلام نگاشته‌اند. این تألیفات در طی سال‌ها، به عنوان منابع اصلی حدیث شیعه، نسل به نسل منتقل شده و به صاحبان کتب اربعه رسیده است. یکی از پرسش‌های کلیدی در تاریخ حدیث امامیه، مسأله گستره انتقال کتب اصحاب به محدثان بعدی است؛ به دیگر بیان، پرسش از این که آیا آثار آنان، با طرق متعدد به آیندگان منتقل شده یا با طریق واحد.
مطابق اقوال محدثان و دانشمندان رجالی متقدم، شهرت و تعدد طرق کلی مکتوبات اصحاب امری ثابت بوده است، ولی با تدوین کتب اربعه و کنار رفتن نسبی کتب اصحاب، بسیاری از طرق انتقال آنها نیز به فراموشی سپرده شد و این مسأله در بین متأخرین به موضوعی اجتهادی تبدیل گردید. در این نوشتار، با بررسی و تطبیق طرق موجود در فهارس متقدم (فهرست‌های نجاشی و شیخ طوسی)، تعدّد طرق انتقال کتب اصحاب در اکثریت موارد استنتاج شده است.
کلیدواژه‌ها: تعدّد طرق، کتب اصحاب ائمه علیهم السلام ، اصول اربعمائه، فهرست النجاشی، فهرست الطوسی.
1.. لازم به ذکر است که مقاله حاضر برگرفته از فصل دوم پایان‌نامه کارشناسی ارشد صاحب این قلم با عنوان «بررسی تعدد طرق کتب اصحاب ائمهعلیهم السلام با تأکید بر تألیفات مربوط به امامت» است که در آن، از راهنمایی و مشاوره جناب آقای دکتر مجید معارف و استاد سید علی رضا حسینی بهره بردم. هم‌چنین، در این تحقیق، از مساعدت‌های علمی جناب آقای محمد قندهاری و جناب آقای دکتر رضا قربانی، بسیار بهره‌مند شدم.
2.۱ دانشجوی دکتری رشته کلام امامیه دانشگاه قرآن و حدیث، پردیس تهران.
