اول. «یُسَبِّحُونَ اللَّیْلَ وَ النَّهارَ لا یَفْتُرُونَ».۱
دوم. «...یُسَبِّحُونَ لَهُ بِاللَّیْلِ وَ النَّهارِ وَ هُمْ لا یَسْأَمُونَ».۲
و آیه سوم. «...وَ مَنْ عِنْدَهُ لا یَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِهِ وَ لا یَسْتَحْسِرُونَ».۳
در همه اشکال یاد شده، از تجلی آشکار قرآن در روایات با مقایسه الفاظ روایت با آیه مورد نظر میتوان به تصحیف احتمالی الفاظ پیبرد و متناسب با الفاظ آیه، آن را اصلاح کرد و به متن اصیل روایت دست یافت. در ادامه به نمونههایی از هر مورد اشاره میکنیم:
نمونه اول
شیخ طوسی در نسخهای از تهذیب الاحکام، دستوری برای نماز حاجت نقل میکند. در دعای بعد از این نماز آمده است:
۰.فَأَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِی وَضَعْتَهُ عَلَی الْجِبَالِ فَنُسِفَتْ، وَ وَضَعْتَهُ عَلَی السَّمَاءِ فَانْشَقَّتْ، وَ عَلَی النُّجُومِ فَانْتَشَرَتْ، وَ عَلَی الْأَرْضِ فَسُطِحَتْ.۴
برای شنونده جای تردید نیست که این عبارات از قرآن کریم اقتباس شده است. بخش آغازین، ناظر به این آیه از قرآن کریم است:«وَ إِذَا الْجِبالُ نُسِفَت»۵ و عبارت بعدی به این آیه نظر دارد: «إِذَا السَّماءُ انْشَقَّت»۶ و عبارت اخیر نیز به این آیه شباهت دارد: «وَ إِلَی الْأَرْضِ كَیْفَ سُطِحَتْ». ۷
بنا بر این، میتوان انتظار داشت که عبارت سوم نیز برگرفته از آیات قرآن باشد؛ چنان که میفرماید: «وَ إِذَا الْكَواكِبُ انْتَثَرَتْ»؛۸ اما در روایت، به جای عبارت «فانْتَثَرَتْ»، آمده است: «فَانْتَشَرَتْ» که به نظر میرسد تصحیفی در آن واقع شده باشد. همین بخش، در من لا یحضره الفقیه به این صورت نقل شده است:
۰.فَأَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِی وَضَعْتَهُ عَلَی الْجِبَالِ فَنُسِفَتْ وَ وَضَعْتَهُ عَلَی السَّمَاءِ فَانْشَقَّتْ وَ عَلَی النُّجُومِ فَانْتَثَرَتْ وَ عَلَی الْأَرْضِ فَسُطِحَتْ.۹
1.. سوره انبیاء، آیه ۲۰.
2.. سوره فصلت، آیه ۳۸.
3.. سوره انبیاء، آیه ۱۹.
4.. تهذیب الأحكام، ج۳، ص۱۸۳.
5.. سوره مرسلات، آیه ۱۰.
6.. سوره انشقاق، آیه ۱.
7.. سوره غاشیه، آیه ۲۰.
8.. سوره انفطار، آیه ۲.
9.. من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۵۵۷.