بر حذر داشته‌اند:^۱

۰.فَلَا یُلْهِیَنَّکُمُ الْأَمَلُ وَ لَا یَطُولَنَّ عَلَیْکُمُ الْأَجَلُ، فَإِنَّمَا أَهْلَکَ مَنْ کَانَ قَبْلَکُمْ أَمَدُ املهِمْ؛

۰.مبادا آرزو شما را مشغول به امور بی‌ارزش نماید و مبادا مرگ را در نظر شما دور دست بنمایاند که پیشینیان شما را طولانی کردن آرزوهایشان هلاک نمود.

واقعیت هستی این است که وقتی فرد، مشتاق به آینده‌ای می‌شود که امکان دست‌یابی به آن وجود نداشته یا تلاشی برای آن نمی‌کند، به ‌تدریج از واقعیت فاصله گرفته و از اموری لذت خواهد برد که واقعیت بیرونی نداشته و به گونه‌ای در دام امور «لهوی» گرفتار شود که از خود یک «شخصیت مستعد خیال‌پردازی»^۲ بسازد.

اساساً «افراط» ریشه در «جهل» انسان‌ها دارد^۳ که منجر به مخاطره افتادن سلامت روان می‌گردد.^۴ در روایات، امل و جهل رابطه وثیق با هم داشته که گویی افراطِ در امل، ریشه در جهالت افراد دارد. این مطلب از روایت امیر المؤمنین علیه السلام قابل برداشت است:

۰.إِنَّ قُلُوبَ‏ الْجُهَّالِ‏ تَسْتَفِزُّهَا الْأَطْمَاعُ‏ وَ تَرْتَهِنُهَا الْمُنی وَ تَسْتَعْلِقُهَا الْخَدَائِعُ؛^۵

۰.قطعاً دل‌های افراد جاهل را طمع‌ها بر می‌انگیزد و آرزوها گروگانشان می‌گیرد و فریب‌ها به دامشان می‌اندازد.

اما با چه تبیینی می‌توان پذیرفت که جهل منجر به افراط در امل می‌شود؟ طبیعی است که اولین بُعد روانی را که «جهل» بدان آسیب می‌رساند، «بُعد شناختی» افراد است. به هر میزان بعد شناختی مختل شود، به همان میزان فرد از واقعیت فاصله خواهد گرفت و حقایق مربوط به نتایج یا پیامدهای یک آرزو را درک نخواهد کرد. از این رو، همواره، امل و أمانیّ با گونه‌ای از عدم تعقّل و عدم شناخت واقعیت همراه است:

۰.قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام: یَا بُنَیَّ! إِیَّاکَ وَ الِاتِّکَالَ عَلی الْأَمَانِیِّ فَإِنَّهَا بَضَائِعُ‏ النَّوْکی؛^۶

۰.پسرکم مبادا بر آرزوها تکیه نمایی که آن کالای احمقان است.