مدرسه حدیثی امامیه در بغداد - صفحه 156

یافت؛ مثلاً ابی‌هاشم جعفری، از اصحاب برجسته امام رضا علیه السلام تا امام عسكری علیه السلام، در عصر معتز عباسی۱ (خ252ق _ 255ق) به بهانه برخی از مسائل سیاسی در بغداد دستگیر و به سامرا فرستاده شد.۲

به نظر می‌رسد بر اثر این اقدامات سخت‌گیرانه دستگاه خلافت بود كه محدثان بغدادی پراكنده شدند و مركز حدیثی بغداد از رونق افتاد. برخی از محدثان از بغداد به سوی دیگر مناطق هجرت كردند كه در این باره می‌توان از انتقال علی بن ‌بلال بغدادی از اصحاب امام هادی علیه السلام و از مشایخ نامور حدیثی امامیه به شهر واسط سخن به میان آورد.۳ یا آن كه حمید بن ‌زیاد نینوایی (م310ق) از راویان سرشناس امامی، از ناحیه سوراء، در حوالی بغداد، به اطراف كربلای مقدس نقل مكان كرد.۴ هر چند دلیل این مهاجرت‌ها به صراحت بیان نشده است، ولی نباید تنگناهای سیاسی را در این زمینه نادیده انگاشت.

دست‌آورد

با انتقال اصحاب برجسته ائمه علیهم السلام در اوایل قرن سوم به بغداد، و با كوشش آنها مركز حدیثی بغداد شكل گرفت. این مركز حدیثی در نیمه اول سده سوم هجری با حضور و فعالیت‌ها اصحاب صاحب‌نام امامیه به قدری اهمیت یافته بود كه بیشتر احادیث امامیه در این دوره از بغداد به سایر مناطق امامی‌نشین، مانند قم، خراسان و ماوراءالنهر و حتی كوفه انتقال پیدا می‌كرد. در كانون حدیثی بغداد دو خط حدیثی فعال بوده‌اند: طیفی كه به محمد بن ‌ابی‌عمیر بغدادی از اصحاب ممتاز امام كاظم علیه السلام و امام رضا علیه السلام گرایش داشتند. می‌توان گفت این طیف جریان محدثان و محدث متكلمان كوفه را در بغداد نمایندگی می‌كرد. گروهی نیز تحت تأثیر یونس بن ‌عبدالرحمن، شاگرد هشام بن‌ حكم، از متكلمان و فقهایی نامور امامیه بوده‌اند. شاگردان یونس، به ویژه شخصیت سرشناسی چون محمد بن‌ عیسی بن‌ عبید _ كه معمولاً به یونسی نامبردار بودند _ در حوزه حدیثی بغداد نقش آفرین بوده‌اند.

با شكل‌گیری حوزه حدیثی بغداد و فعالیت اصحاب برجسته امامیه در آن جا، در دوره

1.. معتز عباسی به شدت با امام علی( دشمنی می‌کرد و ابن‌ اثیر از او با تعبیر غالی در نصب نام برده است (الکامل، ج۸، ص۱۸).

2.. تاریخ الطبری، ج۷، ص۵۱۲ و ۵۱۳.

3.. رجال النجاشی، ص۲۷۸.

4.. همان، ص۱۳۲.

صفحه از 159