اسناد ويژه «كافى» در «وسائل الشيعة» - صفحه 231

سند را عطف تحويلى دانسته است و «على بن محمّد عن سهل بن زياد» را معطوف به «محمّد الحسين» (كه آن هم در اصل : محمّد بن يحيى عن محمّد بن الحسين پنداشته شده) گرفته است .
قهرا محمّد بن الحسين در طريق به سهل بن زياد نيست و راوى از سهل ، تنها على بن محمّد خواهد بود ؛ لذا در سند سوم هم ـ كه معلّق به سند پيشين است ـ تنها على بن محمّد را ـ كه به اشتباه على بن محمّد بن عبد اللّه دانسته شده ـ به سند افزوده است . نمودار زير ، فهم صاحب وسائل را نمايش مى دهد :
1 . محمّد بن يحيى ، عن محمّد بن الحسين ، عن احمد بن محمّد بن ابى نصر .
2 . محمّد بن الحسين و على بن محمّد عن سهل بن زياد عن على بن مهزيار . ...
3 . سهل بن زياد ، عن محمّد بن عيسى . ...
دليل اصلى اين استنباط ، آن است كه سهل بن زياد ، راوى اى به نام محمّد بن الحسين ندارد ؛ بلكه اين على بن مهزيار است كه محمّد بن الحسين از وى روايت مى كند و اين دقّت نظر فوق العاده در فهم سند ـ كه از درك عميق صاحب وسائل و توجّه وى به ظرائف سندى حكايت مى كند ـ بر پايه اى نادرست قرار گرفته است . در سند دوم ، تحريفى رخ داده كه صاحب وسائل را به اين راه پُر پيچ و خم انداخته است ، محمّد بن الحسين در سند محرّف محمّد بن الحسن است . محمّد بن الحسن و على بن محمّد در اسناد بسيارى از سهل بن زياد روايت مى كنند ۱ و سند هيچ ابهامى ندارد و از دايره اسناد ويژه ، بيرون است .
صاحب وسائل در هنگام نقل سند پنجم و ششم كافى به نسخه صحيحْ دست يافته است و سند را به درستى نقل كرده است . البته كثرت مشغله آن بزرگوار سبب شده كه

1.به عنوان نمونه ، ر.ك : كافى ، ج ۱ ، ص ۳۲ ، ح ۱ و ص ۳۴ ، ح ۱ و ص ۳۰۰ ، ح ۲ و ص ۳۴۳ ، ح ۱ و ص ۳۷۰ ، ح ۶ و ص ۴۲۷ ، ح ۷۵ و ص ۴۳۶ ، ح ۱ .

صفحه از 236