دانسته اند. مرحوم غفارى در مقدمه خود بر كافى در اين باره مى نويسد:
هر چه در سخنان و كتاب هاى عالمان جستجو كنى، مطلبى نخواهى يافت كه نشان دهد كلينى رحمه الله در لفظ حديث تصرف يا حديث را نقل به معنا كرده يا آن را از حفظ نقل كرده باشد. ۱
پديده نقل به معنا در جوامع حديثى اهل سنت بسيار مشاهده مى شود، مثلاً سيوطى درباره بخارى و تدوين صحيح بخارى مى نويسد:
چه بسا كه وى روايات را از حفظ مى نوشت و الفاظ راويان را تشخيص نمى داد از اين رو گاه دچار شك مى شد. ۲
2. عدم ذكر احاديث متعارض و اكتفا به ذكر روايات مطابق با نظر فقهى خود: ۳ اين ويژگى موجب گشته است كه روايات انتخابى مرحوم كلينى، فتواى او تلقى گردد.
در بحث انگيزه تأليف كافى بيان شد كه يكى از مشكلات موجود آن عصر براى توده مردم، وجود روايت متعارض بود، لذا مرحوم كلينى در بين روايات متعارض، حديثى را برگزيده كه با بينش فقهى و اعتقادى او متناسب بوده است، از اين رو كتاب وى، كمتر احاديث اختلافى را در خود جمع كرده است. اين نكته گرچه از محسنات كافى بوده است، به سهم خود از عوامل نقد كتاب نيز به شمار مى آيد، زيرا در اين شيوه پاره اى از روايات فقهى از ديد فقيهان به دور خواهد ماند، رواياتى كه ممكن است از
1.الاصول من الكافى، مقدمه محشى (على اكبر غفارى)، ص ۱۲.
2.تدريب الراوى، ص ۸۶. ابن حجر از بخارى نقل كرده است كه خود مى گفت: احاديث بسيارى را در بصره شنيدم و در شام نوشتم يا در شام شنيدم و در مصر نوشتم. راوى پرسيد: آيا تمام حديث را؟ و بخارى سكوت كرد (مقدمه فتح البارى، ص ۴۸۸).
3.مثلاً در عنوان صلاة مسافر و در تعيين مسافتى كه نماز شكسته مى شود، دو دسته روايت وجود دارد، مرحوم كلينى تنها روايات «بَريد» را ذكر كرده است و هيچ روايتى از «بَريدَين» نياورده است (كافى، ج ۳، ص ۴۳۲)، چگونگى اخذ و انتخاب يك دسته از روايات معارض و نقل آنها در كتاب كافى، در مقدمه كتاب توضيح داده شده است. مرجحاتى كه مؤلف از آنها نام مى برد، موافقت با كتاب، موافقت با عامّه و همچنين اجماع اصحاب بر آن است. اگر هيچ گروه از متعارضين، اين مرجحات را نداشتند، طبق دستور ائمه عليهم السلام به هر گروه مى توان عمل كرد: «بأيّهما اخذتم من باب التسليم وسعكم» و كلينى رحمه الله يك گروه را انتخاب و در كتاب خود نقل كرده است.
