علّامه محمدتقى مجلسى و نقد ديدگاه‏هاى فلسفى در مرآة العقول - صفحه 242

بودن فرشتگان رأى داده است. به هر روى، ظواهر آيات و روايات و براهين عقلانى ديدگاه فلاسفه را تقويت مى كند. و شگفت از مؤلف كنز الدقائق است كه مى گويد:
اكثر مسلمانان فرشتگان را اجسام لطيفى مى دانند كه قادر به شكل يابى در اشكال مختلف اند و دليلشان آن است كه پيامبران فرشتگان را مى ديده اند. ۱
نسبت دادن اين نظريه به اكثر مسلمانان جاى تأمل دارد و همان گونه كه مرحوم علّامه طباطبايى آورده اند ديدن با تمثل فرشتگان قابل جمع است. بنابراين، قابل رؤيت بودن فرشتگان براى پيامبران صلى الله عليه و آله ضرورتا به معناى تجرد آنها نيست.
در برخى از روايات آمده است: جنيان به خانه هاى ائمه عليهم السلام آمد و شد داشته اند و برخى از اصحاب ائمه عليهم السلام آنان را ديده و دريافته اند كه آنها از اجنّه بوده و در خدمت ائمه عليهم السلام هستند. ۲ علّامه مجلسى از اين روايات نتيجه گرفته كه جن، موجود مادّى لطيف است. علّامه معتقد شده است ادعاى فلاسفه مبنى بر انكار يا عدم رؤيت آنها خروج از دين است:
و يدل على أن الجن يمكن للناس رؤيتهم حتى لغير الانبياء والاوصياء عليهم السلام و أنهم أجسام لطيفة يتشكّلون باشكال الانس و غيرهم... و القول بنفيهم او عدم جواز رؤيتهم خروج عن الدين و هو مذهب فلاسفة الملحدين و منهم من ينكر رؤيتهم إذا كانوا بصورهم الاصلية و هو ايضا باطل؛ ۳
اين روايت دلالت دارد كه غير پيامبران و اوصيا، يعنى عموم مردم، مى توانند جن را ببينند، و ثابت مى كند كه اجنّه اجسام لطيفى هستند كه به شكل هاى انسانى يا ساير اشكال درمى آيند... و اعتقاد به انكار يا عدم امكان ديدن جنّيان، خروج از دين است، و اين نگرش فلاسفه ملحد است. برخى از فلاسفه نيز معتقدند كه ديدن اجنّه با صورت واقعى شان امكان ندارد. اين نظريه نيز باطل است. ۴

1.كنز الدقائق، ج ۱، ص ۲۱۸ ـ ۲۱۹. براى تفصيل بيشتر ر.ك: نورالبراهين، ج ۲، ص ۱۰۱ ؛ تأويل مختلف الحديث، ص ۲۵۸.

2.الكافى، ج ۱، ص ۳۹۴ ـ ۳۹۵.

3.مرآة العقول، ج ۴، ص ۲۹۲ ـ ۲۹۳.

4.براى آگاهى بيشتر ر.ك: بحارالأنوار، ج ۶، ص ۳۲۰ ـ ۳۲۶.

صفحه از 248