نگارنده به مواردى كه در پاورقى اشاره شده است، رجوع كرد ولى اين موارد هيچ ارتباطى به ادعاى ايشان نداشت. ۱ تنها در دو مورد ابتداى روايتى از كتاب مسائل على بن جعفر آورده اند ۲ و بعد روايتى از كتب اربعه ذكر نموده اند ولى اين دو مورد، تنها درباره اين كتاب (مسائل على بن جعفر) است نه درباره تمام منابع بحار يا اكثر آنها و از مقدمه بحار الأنوار بر مى آيد ۳ كه مرحوم مجلسى برخلاف بسيارى از منابع بحار، به اين كتاب به تنهايى اعتماد نمى كنند.
5. ايشان گفته اند: «كتاب معرفة الحديث را عرضه كردم تا صحت و اتقان حديث شيعه را با توجه به تار و پود آنها براى همه روشن كنم و نام جمعى از راويان بدنام و بى تقوا را درج كنم تا با شناخت آنها بتوانند احاديث ساير كتاب ها را بپيرايند.»
سخن در مورد معرفة الحديث بسيار است، علامه سيد مرتضى عسكرى به اشاره و استاد جعفر سبحانى نقدى مفصل تر در مورد مقدمه اين كتاب به رشته تحرير درآورده اند ۴ كه بحثى است تحقيقى و قابل توجه، ولى اين كتاب همچنان كه استاد سبحانى نيز اشاره كرده اند احتياج به نقد مشروحى دارد كه اگر خدا توفيق دهد بدان
1.موارد اشاره شده در پاورقى چند دسته است، در بيشتر آنها علامه مجلسى ابتدا روايتى مثلاً از تفسير عياشى يا فقه الرضا آورده اند كه حديثى مرسل يا ضعيف (به جهت ديگرى) بوده است و سپس فرموده اند كه عين همين خبر، در كتاب تهذيب، كافى يا... با سند صحيح آمده است (بحار الأنوار ج ۸۰، ص ۲۷۸، ۳۶۷؛ و ج ۸۳، ص ۱۵، ۳۴، ۳۱۵ و نيز ببينيد ج ۴۳، ص ۲۱۵).
در اين موارد مرحوم مجلسى نه به اين جهت به خبر اول اعتماد نكرده كه انتساب آن به مؤلفش ثابت نيست بلكه بدين جهت كه روايت خود به دليل مرسله بودن يا به جهتى ديگر ضعيف است در يك مورد بين كتاب تهذيب و غير آن، اختلاف نسخه مغير معنا، وجود داشته و بدين جهت روايت تهذيب ذكر شده است (ج ۸۱، ص ۷) و يك مورد كاملاً به اين مسئله بى ارتباط است (ج ۸۳/۲۶۱ و نيز ببينيد ج ۴۳، ص ۲۱۵) جالب اينجا است كه دو مورد از موارد ياد شده، درست عكس ادعاى آقاى بهبودى مى باشد كه يكى در ج ۸۳، ص ۱۹۸ مى باشد كه ابتدا روايتى از كافى آورده شده كه سند آن صحيح نيست و سپس در ذيل آن مرحوم مجلسى مى فرمايد: و رواه المفيد فى الارشاد بسند صحيح و مورد دوم در همين جلد، صفحه ۲۱۳ مى باشد كه ابتدا روايتى از محاسن آورده شده است كه سند آن صحيح و سپس همان روايت با اندك تفاوتى از تهذيب نقل شده كه مرسله است.
2.بحار الأنوار، ج ۸۰، ص ۶۲، ۳۰۹.
3.بحار الأنوار، ج ۱، ص ۱۲، ۳۰.
4.مستدرك، جلد هفتم از مجموعه نقش ائمه در احياء دين، سيد مرتضى عسكرى، كتابخانه بزرگ اسلامى، تهران؛ الجامع للشرائع، يحيى بن سعيد حلى، مقدمه از شيخ جعفر سبحانى مؤسسه سيد الشهداء، قم ۱۴۰۵ق، مقدمه / ك.
