داخلى (سند روايت) و يا قرائن خارجى بر صدور آن از معصومين عليهم السلام گواهى دهد. حال مقصود از قرائن خارجى چيست؟ در اين جا مجال توضيح آن نيست ـ كسانى كه با اين اصطلاح آشنايى دارند، از واقعيت اين نوع از قرائن كاملاً آگاه مى باشند.
در اصطلاح قدما، صحت حديث به معنى اطمينان و وثوق به صدور روايت از معصوم مى باشد، خواه اين وثوق، مولود وثاقت راويان آن حديث باشد، و يا معلول يك رشته قرائنى كه صدور حديث را از معصوم كاملاً تصديق و تأييد نمايد، اتفاقا اين اصطلاح در مذاكرات روزانه ما نيز حاكم است.
همگان در موارد گزارش هاى واصل چنين اصطلاحى را به كار مى بريم، و صحت گزارش را گاهى از وثاقت و راستگويى گزارشگر آن به دست مى آوريم، و گاهى يك رشته قرائن موجود در اطراف گزارش، صحت و استوارى آن را ثابت مى نمايد. و در هر دو صورت، گزارش را صحيح و استوار مى خوانيم. در اعصار ديرينه، بسيارى از فقيهان اين اصطلاح را مبناى استنباط و افتاء خود قرار داده، و به رواياتى عمل مى نمودند كه از نظر آنان مورد وثوق باشد.
اصطلاح رايج فقهاى شيعه تا قرن هفتم در مورد روايت صحيح همين بود، هر موقع كلمه «حديث صحيح»، از بيان و يا خامه آنان تراوش مى نمود، جز حديث مورد وثوق چيز ديگرى به ذهن آنان خطور نمى كرد و كتاب هاى فقهى و استنباطى خود را بر اين اساس نگاشته اند و كسانى كه با كتب قدما آشنايى مختصرى دارند از وجود اين اصطلاح و گسترش آن در ميان آنان كاملاً آگاه مى باشند. ۱
اكنون كه با اصطلاح قدما در مورد «حديث صحيح» آشنا شديم، شايسته است با اصطلاح متأخران در اين مورد نيز آشنا گرديم:
1.براى اطلاع بيشتر به كتاب هاى عدة الاصول، ج ۱، فصل «فى ذكر القرائن التى تدل على صحّة أخبار الآحاد» ص ۳۶۷، كتاب وافى اثر مرحوم محدث كاشانى، ج ۱، ص ۱۱، و كتاب مشرق الشمسين نگارش شيخ بهائى مى توان مراجعه كرد.
