مذكور عايد نخواهد شد، مگر به كسي كه احاديثي را حفظ كند كه جميع فرق امّتِ اجابت از اهل سنّت و شيعه اثناعشري و غير اثناعشري در امر دين خود به آن محتاج باشند و از آن انتفاع يابند. و اين معنا تحقّق ندارد، مگر در ضمن احاديثي كه همه بر صحّت آن معتقد باشند، و به طريق همه منقول شده باشد. ۱
شيخ بهايي اشكال كرده است كه اگر حديثي داراي چهل قسمت بود، از آنجايي كه هر حكم يك حديث محسوب مي شود، آيا ثوابي كه بر حافظ چهل حديث مترتّب است، بر فردي كه يك حديث چهل قسمتي را حفظ كرده است، نيز مترتّب است يا خير؟ در جواب گفته است كه كسي به اين نكته تصريح نكرده است و محل اشكال است؛ هرچند بعضي بعيد ندانسته اند.
استاد جلالي با استدلال به حديث پيامبر صلي الله عليه و آله به حضرت علي عليه السلام اين اشكال را بي مورد دانسته است و معتقد است كه حديث به كم و زياد گفته مي شود. بنا بر اين، حديثي كه چهل حديث را دربرمي گيرد نيز چهل حديث محسوب مي شود. ۲
نتيجه
حديث اربعين از طرق گوناگوني نقل شده است که قريب به اتفاق اين طرق ضعيف است، اما طريقي که در کتاب صحيفه الامام الرضا عليه السلام از طريق طبرسي آمده است، صحيح است و ضعف ديگر احاديث را جبران مي‌نمايد. از سوي ديگر، طبق نظر محدّثان عمل به احاديث ضعيف، در مورد فضايل اعمال جايز است و حديث اربعين نيز در حوزه فضايل اعمال قرار دارد. لذا عمل به اين حديث شريف جايز است. از سوي سوم، طبق مفاد حديث من بلغ، خداوند به كسي كه حديثي در باره ثواب عملي شنيده و براي درك ثواب مزبور، آن عمل را به جا آورده، ثواب آن كار را مي دهد، گرچه حديث، چنان كه شنيده، نباشد. بنا بر اين، حديث، هركسي كه به حديث اربعين عمل كند، مستحق دريافت ثواب آن خواهد بود؛ هر چند كه اين حديث، چنان كه شنيده نباشد. بر اين دلايل، بايد سيره محدثان و علماي بزرگ هر عصر را در عمل به اين حديث بيفزاييم. تأليف صدها كتاب و رساله بر مبناي اين حديث، دليل ديگري است كه ما را به پذيرفتن اين حديث نزديک‌تر مي سازد.
كتاب‌نامه
ـ إحياء علم الدين، أبو حامد محمد الغزالي، مترجم: مؤيد الدين محمد خوارزمي، تهران: شركت انتشارات علمي و فرهنگي، چاپ سوم، 1372ش.
ـ الإختصاص، عبدالله محمد بن محمد بن النعمان العكبري البغدادي (الشيخ المفيد)، تصحيح و تعليق: علي اكبر الغفاري، بيروت: مؤسسه الأعلمي للمطبوعات، 1402ق.
ـ الأربعون حديثاً في إثبات إمامه أمير المؤمنين، سليمان بن عبدالله الماحوزي البحراني، تحقيق: السيد مهدي الرجائي، قم: الطبعه الأولي، 1417ق.
1.اربعين بهايي، ص۳۷.
2.شرح الأربعين النبوية، ص۴۸۰.
