عقل‌گرايی شيخ صدوق و متکلم بودن او - صفحه 58

صدوق در عمل نيز عقل‌گرايي خود را به نمايش مي‌گذارد. او احاديث اعتبار عقل را نقل کرده و خود در موارد مختلف به استدلال‌هاي عقلي و مناظره با مخالفان مي‌پردازد. او در مواجهه با نقل نيز از عقل استفاده مي‌کند. انتخاب و تنظيم عقلي احاديث، عرضه حديث بر عقل، تأويل عقلي احاديث و تخصيص نقل با عقل از اين موارد است.
بدين سان، شيخ صدوق در مقام‌هاي استنباط، تبيين، تنظيم، اثبات، رد شبهات و رد عقايد معارض از عقل بهره مي‌گيرد. هرچند به جهت رعايت اقتضائات زمان و مکان و وضعيت مخاطبان سعي مي‌کند مطالب عقلي خويش را غالباً در ذيل احاديث مطرح نمايد.

کتابنامه

ـ انديشه‌هاي کلامي شيخ مفيد، مايکل مکدرموت، ترجمه احمد آرام، تهران، مؤسسه مطالعات اسلامي دانشگاه مک گيل، اول، 1363ش.
ـ علل الشرائع، ابوجعفر محمد بن علي بن حسين بن بابويه معروف به شيخ صدوق (م381ق)، نجف، مکتبه حيدريه، چاپ اوّل، 1386ق.
ـ عيون اخبار الرضا، ابوجعفر محمد بن علي بن حسين بن بابويه معروف به شيخ صدوق (م281ق)، تحقيق: حسين اعلمي، بيروت، مؤسسّه اعلمي، چاپ اوّل، 1404ق.
ـ کمال الدين و تمام النعمة، ابو جعفر محمد بن علي بن حسين بن بابويه معروف به شيخ صدوق (م381ق)، تحقيق: علي اکبر غفاري، قم، دفتر انتشارات اسلامي، 1405ق.
ـ معاني الاخبار، ابوجعفر محمد بن علي بن حسين بن بابويه معروف به شيخ صدوق (م381ق) تحقيق: علي اکبر غفاري، قم، دفتر انتشارات اسلامي، چاپ اوّل، 1361ش.
ـ رجال النجاشي (فهرست اسماء مصنفي الشيعه)، ابوالعباس احمدبن علي النجاشي الکوفي، م 450 ق، قم، مؤسسه نشر اسلامي، پنجم، 1416ق.
ـ تفسير و مفسران، محمدهادي معرفت، قم، تمهيد، سوم، 1385ش.
ـ الخصال، ابوجعفر محمد بن علي بن حسين بن بابويه معروف به شيخ صدوق (م381ق)، تحقيق: علي اکبر غفاري، قم: مؤسسّه نشر اسلامي، چاپ دوم، 1403ق.
ـ الاعتقادات في دين الاماميه، محمد بن علي بن حسين بن بابويه معروف به شيخ صدوق (م381ق)، تحقيق: عصام عبد السيد، بيروت: دار المفيد، چاپ دوم، 1414ق.
ـ تصحيح اعتقادات الأمامية، ابوعبدالله محمد بن محمد بن نعمان عکبري بغدادي معروف به شيخ مفيد (م 413 ق)، تحقيق: حسين درگاهي، بيروت، دارالمفيد، چاپ دوم، 1414ق.

صفحه از 58