شيخ صدوق، علاوه بر انجام عملي مناظره و گفتگوي کلامي، در باب آداب و فنون مناظره نيز داراي نظراتي بوده است که بخشي از آن در آثارش منعکس شده است؛ مواردي چون:
1. استفاده از منقولات مورد قبول طرفين؛
2. استفاده از روش مورد قبول طرفين، مانند استفاده از معنا و استعمال‌هاي لغوي؛
3. به کارگيري مبادي صحيح براي استدلال؛
4. رعايت حال، شرايط و سطح معلومات خصم؛
5. استفاده از نقل در بحث‌هاي درون ديني و پس از اثبات اصول و مقدمات لازم؛
6. پرداختن به بحث‌هاي اصلي و زيربنايي سپس بحث‌هاي فرعي و بنايي.
رد مخالفان نيز در حقيقت گونه‌اي از مناظره است؛ چون متکلم با مخالف خود مناظره و تبادل رأي مي‌کند. شيخ صدوق به چندگونه به نقد و رد نظرات مخالفان عقيدتي خود مبادرت مي‌ورزد:
1. گاه نظري را مطرح کرده، اشکالات مطرح شده از سوي مخالفان را نيز طرح نموده و به پاسخگويي به آنها مي‌پردازد.
2. در برخي موارد، گاه در ذيل برخي احاديث، به اعتقاد مخالفان اشاره کرده و آن را ابطال مي‌کند.
3. در پاره‌اي از موارد، فصل‌هايي از کتاب خود را به رد نظر فرقه يا گروه اعتقادي خاصي ويژه ساخته و به ايراد احاديث باطل کننده آن اعتقاد پرداخته يا به نقد و تحليل و نيز رد نظر آنها مي‌پردازد.
4. گاه در بيان لوازم برخي سخن‌ها و اعتقادهاي نادرست، به منشأ آن اعتقاد يا معتقدان آن اشاره کرده يا آن را شبيه به اعتقاد برخي فرق کلامي معرفي مي‌کند و سپس دليل بطلان آن را بيان مي‌کند.

4. انتخاب و تنظيم عقلي احاديث

تفاوت راوي حديث با محدث و نيز متکلم، در آن است که راوي، فقط رواياتي را که از طرق مختلف به دستش رسيده است، بدون هيچ گونه تصرف، نقد و تحليلي براي ديگران نقل مي‌کند.
اگر راوي، دست به انتخاب و تنظيم احاديث بزند و آنها را به شکلي که خود مي‌خواهد و مي‌پسندد، ارائه کند، بي‌ترديد، با پشتوانه‌اي از طرح، فکر، نقد و تحليل همراه خواهد بود.
فقيه و مجتهدي که احاديث فقهي را تبويب و تنظيم کرده و در قالب کتابي فقهي ـ حديثي ارائه مي‌کند، بي‌شک، روايات را آن گونه انتخاب کرده و به گونه‌اي سامان مي‌بخشد که منطبق بر اجتهاد او باشد.
شيخ صدوق، چنان که گفته‌اند، متکلم و محدثي نقاد حديث و داراي درايت فوق العاده در برخورد با احاديث و چينش و تبويب آن بوده است.
او هنگامي به نگارش کتاب التوحيد دست زده است که دهة پاياني عمرش را مي‌گذراند. بنا بر اين بسياري از کتاب‌هايي را که پيش از عصر او و همزمان با حياتش در اين موضوع نگاشته شده است، ديده و بررسيده است.
اين کتاب‌ها، شامل کتاب‌هايي است که در حوزه‌هاي حديثي و کلامي قم، ري، بغداد و. .. نوشته شده است. تنها در خانوادة‌ صدوق دو کتاب ديگر با عنوان التوحيد وجود داشته است. ^۱