العالم من صدق فعله قوله، و من لم يصدق فعله قوله فليس لعالم؛ 1
دانا کسي است که کردارش گفتارش را تصديق مي‌کند و آن که کردارش، گفتارش را تصديق نمي‌کند، دانا نيست.
روشن‌ترين سخن در پيوند علم و عمل، سخني است که از امام علي عليه السلام گزارش شده که متن آن اين است:
العلم مقرون بالعمل، فمن علم عمل، و العلم يهتف بالعمل، فإن اجابه و إلّا ارتحل عنه؛ 2
علم و عمل همدوش‌اند. پس هر گاه بداند، عمل کند، علم عمل را صدا مي‌زند؛ اگر پاسخش داد، مي‌ماند، وگرنه از پيش او مي‌رود.
و در روايتي ديگر از حضرت صادق عليه السلام آمده است:
لا يقبل الله عملاً إلّا بمعرفة، ولا معرفة إلّا بعمل، فمن عرف دلّته المعرفة علي العمل، و من لم يعمل فلا معرفة له؛ 3
خداوند هيچ عملي را بي‌شناخت نمي‌پذيرد و شناخت جز با عمل حاصل نمي‌شود. پس هر کس که شناخت، شناختش او را به عمل رهنمون گردد و کسي که عمل نکرد، شناختي ندارد.
گفتني است رواياتي که دلالت دارند علم حقيقي از عمل صالح پيوندي ناگسستني دارند، بسيار است 4 ؛ همه اين روايات ريشه در آياتي که بدان اشارت رفت، دارند و همه آنها حاکي از آن‌اند که علم حقيقي ارزش آن ذاتي است. و آن، عبارت است از نوري که نه تنها راه تکامل را به انسان نشان مي‌دهد، بلکه در مسير حرکت به سوي مقصد نهايي وي را ياري مي‌نمايد. از اين رو، جدا شدن آن از عمل صالح امکان‌پذير نيست؛ بدين معنا که عمل صالح نشانه وجود نور علم است، و عدم آن علامت عدم نور علم.
کتابنامه
ـ اعلام الوري، فضل بن حسن طبرسي، تحقيق: علي اکبر غفاري، بيروت: دار المعرفة، اول، 1399ق.
ـ بحار الأنوار، محمدباقر مجلسي، بيروت: مؤسسه الوفاء، 1403ق.
ـ تاريخ و شناخت اديان، علي شريعتي، تهران: شرکت سهامي انتشار، 1362ش.
ـ تيسير المطالب، يحيي بن حسين زيدي يماني، بيروت: مؤسسه الاعلمي، اول، 1395ق.
ـ دانش‌نامه عقايد اسلامي، محمد محمدي ري‌شهري، قم: دار الحديث، اول، 1387ش.
ـ غرر الحکم، عبد الواحد آمدي، تحقيق: محدث ارموي، تهران: دانشگاه تهران، سوم، 1411ق.
1.الکافي، ج۱، ص۳۶، ح۲.
2.نهج البلاغه، حکمت ۳۳۶.
3.الکافي، ج۱، ص۴۴، ح۲.
4.ر. ک: دانش‌نامه عقايد اسلامي، ج۲، ص۳۳۶ ـ ۳۳۴.
