دليل بر بطلان آن است. ۱
نمونه ديگري از اين شيوه، نقد مفيد بر حديث معروف به «عشره مبشره» است. ۲ وي در نقد اين حديث، پرسش‌هاي متعددي مطرح کرده است. پرسش‌هاي ياد شده، بيانگر قراين عدم صحت حديث است. شيخ مفيد مي‌گويد:
حديث ياد شده، متضمن آسودگي و در امان بودن خلفاي نخستين از عذاب الهي است. اگر حديث صحت داشت، آنان هنگام احتضار، به جزع و فزع نمي‌افتادند و به سان اميرمؤمنان عليه السلام در لحظه مرگ، شادماني مي‌کردند؛ در حالي که خبر ظاهر داريم که ابوبکر در دم مرگ افسوس مي‌خورد و واي بر من مي‌گفت. و عمر در احتضار آرزو کرد که کاش خاک بود و مادرش او را نزاده بود. و کاش از اعمال خود، به صورت بينابين (تساوي حسنات و سيئات) رها گردد. و نيز جزع عثمان هنگام محاصره، دليل بر آن است که آنان خود را آن‌گونه که حديث مي‌گويد، به هيچ روي سزاوار بهشت و آسوده از عذاب الهي نمي‌دانسته‌اند؛ چرا عثمان در مقابل محاصره‌کنندگان خود ـ که خون وي را حلال شمرده بودند ـ به اين حديث استناد نکرد. مگر در شرع ريختن خون افراد بهشتي ممنوع نيست؟ چرا به هر شيوه‌اي که مي‌توانست در دفاع از خود توسل جست و به اين حديث استدلال نکرد؟... ۳
2 ـ 4. نشان دادن اختلاف در نقل حديث
مقصود از اختلاف در نقل حديث، آن است که متن حديث در نقل راويان به اشکال متفاوت نقل شده باشد؛ به گونه‌اي که مضمون همه آن روايات قابل جمع و در نتيجه قابل قبول نباشد. (اضطراب متن). شيخ مفيد در نقد احاديث متعدد، با نشان دادن اختلاف موجود در نقل آنها، اعتبار آنها را مردود دانسته است. از جمله در نقد احاديث با مضمون وقوع سهو از پيامبر در نماز، وجوه متعدد اختلافات آنها را نشان داده است. اين موارد اختلافي عبارت‌اند از: تعيين نماز و وقت آن؛ بر پايه برخي نقل‌ها نماز مورد ادعا نماز ظهر و بر طبق برخي ديگر نماز عشا بوده است. مفيد تصريح کرده که اختلاف راويان در نماز در وقت آن، دليل بر وهن حديث و برهان بي‌اعتباري آن و وجوب رد و ترک عمل به آن است. ۴
بخش ديگري از اختلاف درباره حديث سهو النبي صلي الله عليه و آله، اختلاف راويان در چگونگي جبران نماز مورد ادعاست. اهل عراق و استنادکنندگان به حديث از شيعه مي‌گويند که پيامبر نماز را اعاده کرد؛ زيرا حضرت در نماز سخن گفت و از قبله به پشت سر خود برگشت. و سخن گفتن در نماز موجب اعاده است. اهل حجاز و تابعان ديدگاه ايشان مي‌گويند که حضرت اعاده نکرد؛ بنا را بر آنچه خوانده بود گذاشت و دو
1.الفصول المختارة، ص ۳۳۹.
2.براي متن حديث ر.ک : فضائل الصحابة، ص ۳۳؛ المعجم الاوسط، ج ۲، ص ۳۵۱.
3.الافصاح، ص ۷۲ و ۷۳. در باره ابراز پشيماني و تأسف خلفا ر.ک: الکافئة، ص ۴۶ به بعد؛ الغدير، ج ۷، ص ۱۷۰ و منابعي که معرفي کرده است.
4.رسالة عدم سهو النبي صلي الله عليه و آله، ص ۲۲.
